Wicipedia

Derryrealt/Doire ar Alt

Mae yna wybodaeth gwerthfawr yn yr erthygl hon, diolch am eich cyfraniad! Ond i gyrraedd safon arferol, derbyniol Wicipedia, gellir mynd yr ail gam.
Os na chaiff yr erthygl ei gwella'n ddigonol ymhen wythnos neu ddwy wedi 23 Tachwedd 2024, fe all gael ei dileu. Os caiff yr erthygl ei gwella'n sylweddol, wedyn mae croeso i chi dynnu'r neges hon oddi ar y dudalen. Ceir rhestr o erthyglau sydd angen eu gwella yma. Sut mae ei gwella? Dyma restr o hanfodion pob erthygl; beth am dreulio ychydig o amser yn mynd drwy'r cyngor hwn? Gweler hefyd ein canllawiau Arddull ac Amlygrwydd.


Mae Derryrealt (enw lle sy'n deillio o Wyddeleg Doire ar Alt, sy'n golygu "Derlwyn ger y ceunant") yn dreflan ym mhlwyf sifil Kinawley, barwniaeth Tullyhaw/Teallach Eathach, Swydd Cavan/An Cabhán, Iwerddon .

Doire ar Alt (trefdir) (daearyddiaeth 3597195)

Daearyddiaeth

golygu

Mae Doire ar Alt wedi'i ffinio i'r de gan dreflan Drumcullion/Droim Cuilinn, i'r gorllewin gan drefi Drumcask/Droim Cásca a Gubrawully ac i'r dwyrain gan dirdrefi Borim (Kinawley), Cornalon, Drumboory a Gorteen (Kinawley) . Ei phrif nodweddion daearyddol yw nant brithyll mynydd sy'n ymuno ag Afon Cladagh/An Chláidach (Swanlinbar) yn ddiweddarach, nentydd bychain, pwll graean, a ffynhonnau. Mae isffyrdd cyhoeddus a lonydd gwledig yn croesi Doire ar Alt. Mae'r drefdir yn gorchuddio 233 erw statud.

Hanes

golygu

Yn y canol oesoedd roedd Doire ar Alt yn eiddo clan y Mág Samhradháin/McGovern ac roedd yn rhan o ballybetagh (baile biataigh yn y Wyddeleg a oedd yn ranniad pennodol o dir) wedi'i sillafu (amrywiol) Aghycloony, Aghcloone, Nacloone, Naclone a Noclone (enw lle sy'n deillio o Wyddeleg Áth Chluain, sy'n golygu 'Rhyd y Ddôl'). Mae Map Barwnol 1609 yn darlunio'r ballybetagh fel Naclone . [1]

Ym Gwladychfa Wlster/Cúige Uladh trwy grant dyddiedig 29 Ebrill 1611, ynghyd â thiroedd eraill, rhoddodd y Brenin Iago VI a I rawnt rhannol Direrall i Mulmore McTirlagh O'Reily, Bonheddwr . [2] Dywed y Maelmordha O'Reilly dywededig berthyn i benaethiaid clan O'Reilly, a dyna pam y cafodd grawnt o dir. Ei hen daid oedd Maolmhordha O'Reilly a fu'n bennaeth o 1537 hyd 1565. Yr oedd yn nai i Aodh Connallach O'Reilly a fu'n bennaeth o 1565 hyd 1583 ac i Emonn O'Reilly a fu'n bennaeth o 1596 hyd 1601. Roedd hefyd yn perthyn i Sean O'Reilly a oedd yn bennaeth o 1583 i 1596 a Donill Backagh McShane O'Reyly a gafodd hefyd diroedd yn Burren/Boirinn (trefdir), Cahell M'Owen O Reyly a gafodd diroedd yn nhrefdir De Gowlagh a Cahir McOwen O'Reily, a derbynniodd diroedd yn nhrefdir Kildoagh/Coill Dubhach . [3]

Yng Ngwladychfa Wlster trwy grawnt dyddiedig 26 Mehefin 1615, rhoddodd Brenin Iago VI a I, ymhlith pethau eraill, ardal neu lain Nacloone hefyd fel arall Aghcloone i Syr George Graeme a Syr Richard Graeme i ffurfio rhan o Faenor Greame, ond bu i drefdir Dirirall a roddwyd eisoes i Mulmore McTirlagh O'Reily gael ei eithrio'n benodol o'r grawnt hwn. [4]

Mae Arolwg y Gymanwlad 1652 yn sillafu'r drefdir fel Dirreraell, a'r perchennog yw Mr Henry Crafton a'r tenantiaid yw Donogh Magwire ac eraill . Roedd y drefdir wedyn yn rhan o ystad Crofton tan ddiwedd y 19eg ganrif. Mae papurau Ystad Crofton yn Llyfrgell Genedlaethol Iwerddon, MS 20,773-20,806 a D 26,886-27,010.

Mae rhestr Cavan Carvagh 1790 yn sillafu'r enw fel Derryreal .

Mae Cyfrifiad Iwerddon 1821 yn sillafu'r enw fel Dereralth ac mae'n datgan - Yn cynnwys 100 erw o dir âr a 44 erw o gors a mynydd .

Mae Llyfrau Rhaniadau Degwm 1825 (The Tithe Applotment Books 1825) yn sillafu'r enw fel Derraralt .

Mae llyfrau maes Swyddfa Brisio Derryrealt ar gael ar gyfer Awst 1838. Mae Griffith's Valuation yn rhestru pedwar ar ddeg o ddeiliaid tir yn y drefdir. [5] Mae llên gwerin am Derryrealt yng nghasgliad Dúchas 1938. [6]

Lladdwyd aelod o'r IRA, Patrick McManus, gan ei ffrwydron ei hun yn Doire ar Alt ar 15 Gorffennaf 1958. [7] [8] [9]

Cyfrifiad

golygu
Blwyddyn Poblogaeth Gwrywod Benywod Cyfanswm Tai Anghyfannedd
1841 93 45 48 17 1
1851 81 48 33 14 1
1861 72 39 33 12 0
1871 72 32 40 14 0
1881 68 31 37 14 0
1891 53 26 27 11 0

Yng Nghyfrifiad Iwerddon 1821 mae pedwar ar hugain o deuluoedd wedi'u rhestru yn y drefdir. [10]

Yng nghyfrifiad Iwerddon 1901, mae deuddeg teulu wedi'u rhestru yn y drefdir. [11]

Yng nghyfrifiad Iwerddon 1911, rhestrir deg teulu yn y drefdir. [12]

Hynafiaethau

golygu
  1. Rhyd dros yr afon
  2. Cerrig camu dros yr afon
  3. Pontydd troed dros yr afon
  4. Pren i groesi dros y nant
  5. Odyn galch
  6. Ysgol Genedlaethol Doire ar Alt o'r 19eg ganrif, Rhif y Gofrestr 4886. Mae casgliad llên gwerin Dúchas 1938 yn nodi- Roedd dwy ysgol bol clawdd yn Doire ar Alt. Deuai athrawon yn Doire ar Alt o'r enw Cassidy a Doogan o Gortoral bob boreu, tua phum milltir . [13] Ar 30 Medi 1855 derbyniodd y prifathro, oedd yn Gatholig, gyflog blynyddol o £19. Roedd 79 o ddisgyblion, 51 o fechgyn a 28 o ferched. [14] Ym 1862 y prifathro oedd Peter McManus, Catholig, a dderbyniai gyflog blynyddol o £14. Roedd 75 o ddisgyblion yn yr ysgol, oll yn Gatholigion, heblaw am 6 a oedd yn Eglwys Iwerddon. Dysgwyd holwyddoreg i'r disgyblion Catholig ar ddydd Sadwrn o 10:30yb tan 12:30yp. [15] [16] Ym 1865 derbyniodd y prifathro, a oedd yn Gatholig, gyflog blynyddol o £18. Roedd 71 o ddisgyblion, 41 o fechgyn a 30 o ferched. [17] Ym 1874 derbyniodd y prifathro Catholig, gyflog blynyddol o £24. Roedd 59 o ddisgyblion, 37 o fechgyn a 22 o ferched. [18]

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ National Archives Dublin
  2. ↑ Chancery, Ireland (1800). "Calendar of the Patent Rolls of the Chancery of Ireland".
  3. ↑ Raghallaigh, Eóghan Ó (1959). A Genealogical History of the O'Reillys Written in the Eighteenth Century by Eóghan O Raghallaigh and Incorporating Portion of the Earlier Work of Dr. Thomas Fitzsimons (yn Saesneg). Cumann Sheanchais Bhreifne.
  4. ↑ Chancery, Ireland (1800). "Calendar of the Patent Rolls of the Chancery of Ireland".
  5. ↑ "Griffith's Valuation".
  6. ↑ "Text search".
  7. ↑ "Seán McManus' Brother a Hero of IRA Border Campaign".
  8. ↑ McManus, Fr Sean (19 March 2011). My American Struggle for Justice in Northern Ireland. Collins Press. ISBN 9781848899315.
  9. ↑ "The Patrick Mc Manus 50th Anniversary Oration |".[dolen farw]
  10. ↑ "National Archives: Census of Ireland 1911".
  11. ↑ http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1901/Cavan/Kinawley/Derryrealt/ Census of Ireland 1901
  12. ↑ http://www.census.nationalarchives.ie/pages/1911/Cavan/Kinawley/Derryrealt/ Census of Ireland 1911
  13. ↑ "Old Schools".
  14. ↑ "Annual Report of the Commissioners". 1856.
  15. ↑ "Accounts and Papers of the House of Commons". 1864.
  16. ↑ "Reports from Commissioners". 1863.
  17. ↑ "Parliamentary Papers". 1866.
  18. ↑ "Reports from Commissioners". 1875.

Gwall cyfeirio: Ni ddefnyddir y tag <ref> o'r enw "Logainm", a ddiffinir yn <references>, yn y testun blaenorol.

Gwall cyfeirio: Ni ddefnyddir y tag <ref> o'r enw "IreAtlas", a ddiffinir yn <references>, yn y testun blaenorol.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Derryrealt/Doire_ar_Alt&oldid=13038940"