Helena Gualinga
Mae Sumak Helena Sirén Gualinga (ganwyd 27 Chwefror, 2002) yn ymgyrchydd hinsawdd a hawliau dynol brodorol o gymuned Kichwa Sarayaku yn Pastaza, Ecwador.[1]
| Helena Gualinga | |
|---|---|
_(cropped).jpg) Helena Gualinga; 2024 | |
| Ganwyd | Sumak Helena Sirén Gualinga  27 Chwefror 2002 Sarayaku |
| Dinasyddiaeth |  Ecwador |
| Galwedigaeth | amddiffynnwr hawliau dynol, amgylcheddwr |
| Perthnasau | Patricia Gualinga |
Bywyd cynnar
golyguGanwyd Helena Gualinga ar 27 Chwefror 2002, yng nghymuned frodorol Kichwa Sarayaku yn Pastaza, Ecwador. Mae ei mam, Noemí Gualinga yn gyn-lywydd Ecwador brodorol o Gymdeithas Merched Kichwa.[2]. Ei chwaer hŷn yw'r ymgyrchydd Nina Gualinga. Mae ei modryb Patricia Gualinga [3] a'i mam-gu Cristina Gualinga yn amddiffynwyr hawliau dynol menywod brodorol yn yr Amazon ac achosion amgylcheddol.[4] Ei thad yw Anders Sirén, athro bioleg yn y Ffindir yn adran daearyddiaeth a daeareg Prifysgol Turku.[5]
Ganwyd Gualinga yn nhiriogaeth Sarayaku yn Pastaza, Ecwador. Treuliodd y rhan fwyaf o'i harddegau'n byw yn Pargas ac yn ddiweddarach yn Turku, y Ffindir ble mae ei thad yn dod. Yn 2021 roedd yn mynychu'r ysgol uwchradd yn Ysgol Eglwys Gadeiriol Åbo.[6]
O oedran ifanc iawn, mae Gualinga wedi bod yn dyst i erledigaeth ei theulu am sefyll yn erbyn buddiannau cwmnïau olew mawr a'u heffaith amgylcheddol ar dir brodorol.[7][8] Collodd sawl arweinydd o’i chymuned eu bywyd mewn gwrthdaro treisgar yn erbyn y llywodraeth a chorfforaethau global. Mae hi wedi nodi dros Yle ei bod yn gweld ei "magwraeth anwirfoddol mewn amgylchedd mor gynhyrfus yn gyfle".
Gweithredu
golyguCydnabyddir Gualinga fel llefarydd ar ran cymuned frodorol Sarayaku gan amlygu a datgelu’r gwrthdaro rhwng ei chymuned a chwmnïau olew trwy gario neges rymus yr ieuenctid mewn ysgolion lleol yn Ecwador.[8] Llwyddodd hefyd i ddyrchafu'r neges hon i'r gymuned ryngwladol gan obeithio cyrraedd llunwyr polisiau bydeang.[9]
Mae hi a'i theulu wedi disgrifio nifer o ffyrdd y maent hwy, fel aelodau o gymunedau brodorol yn yr Amazon, wedi profi newid hinsawdd, gan gynnwys mwy-a-mwy o: danau coedwig, anialwch, dinistr uniongyrchol, clefydau a ledaenir gan lifogydd, ac eira'n toddi'n gyflymach ar gopaon mynyddoedd. Mae'r effeithiau hyn, meddai, wedi bod yn amlwg ym mywydau aelodau o'i chymuned. Disgrifia fel y mae'r aelodau hynny wedi dod yn ymwybodol o newid hinsawdd, er gwaethaf diffyg cefndir gwyddonol ar adegau.[8]
Daliodd Gualinga arwydd a oedd yn darllen "sangre indígena, ni una sola gota más" (Gwaed cynhenid, nid un diferyn arall) y tu allan i bencadlys y Cenhedloedd Unedig yn Ninas Efrog Newydd mewn gwrthdystiad gyda channoedd eraill o ymgyrchwyr amgylcheddol ifanc yn ystod Gweithred Hinsawdd y Cenhedloedd Unedig 2019 Uwchgynhadledd.[8][10]
Cymerodd Helena Gualinga ran yn y COP25 ym Madrid, Sbaen. Siaradodd am ei phryder ynghylch llywodraeth Ecwador yn awdurdodi echdynnu olew mewn tir brodorol. Dywedodd: "Mae llywodraeth ein gwlad yn dal i roi ein tiriogaethau i'r corfforaethau sy'n gyfrifol am newid hinsawdd. Mae hyn yn drosedd. "
Beirniadodd lywodraeth Ecwador am hawlio diddordeb mewn amddiffyn yr Amazon yn ystod y gynhadledd yn lle ateb gofynion menywod brodorol yr Amazon a ddaeth i'r llywodraeth yn ystod protestiadau Ecwador 2019.[11] Mynegodd ei siom hefyd tuag at ddiffyg diddordeb arweinwyr y byd i drafod pynciau a ddaeth â phobl frodorol i'r gynhadledd.
Dechreuodd y mudiad " Polluters Out " ynghyd â 150 o weithredwyr amgylcheddol eraill, ar Ionawr 24, 2020.[12] Nod y mudiad yw "Mynnu bod Patricia Espinosa, Ysgrifennydd Gweithredol Confensiwn Fframwaith y Cenhedloedd Unedig ar Newid Hinsawdd (UNFCCC), yn Gwrthod Cyllido Corfforaethau Tanwydd Ffosil oherwydd COP26 !" [13]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ "Helena Gualinga, la adolescente que desde Ecuador eleva su voz por el clima". El Universo (yn Sbaeneg). 2019-12-11. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 Rhagfyr 2019. Cyrchwyd 2019-12-12.
- ↑ "Helena Gualinga, la adolescente que desde Ecuador eleva su voz por el clima". El Universo (yn Sbaeneg). 2019-12-11. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 Rhagfyr 2019. Cyrchwyd 2019-12-12."Helena Gualinga, la adolescente que desde Ecuador eleva su voz por el clima". El Universo. 2019-12-11. Archived from the original on 12 December 2019. Retrieved 2019-12-12
- ↑ Castro, Mayuri (2020-12-13). "'She goes and helps': Noemí Gualinga, Ecuador's mother of the jungle". Mongabay (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-01-26. Cyrchwyd 2021-03-31.
- ↑ Carlos Fresneda, Puerto (2020). Ecohéroes: 100 voces por la salud del planeta. RBA Libros. ISBN 9788491877172.
En la Amazonia, las guardianas de la Pachamama (Madre Tierra) han sido secularmente las mujeres. Nina Gualinga (nacida en 1994) es la heredera de una largea tradición que viene de su abuela Cristina, de su madre Noemí y de su tía Patricia, amenazada de muerte por defender su tierra frente al hostigamiento de las grandes corporaciones petroleras, mineras or madereras.
- ↑ "Helena Gualinga: Who is the young voice against climate change?". Ecuador Times (yn Saesneg). 13 December 2019. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 Ionawr 2021. Cyrchwyd 2021-03-31.
- ↑ Koutonen, Jouni (11 Hydref 2019). "Helena Sirén Gualinga, 17, taistelee ilmastonmuutosta vastaan Greta Thunbergin taustalla: "Tämä ei ollut valinta, synnyin tämän keskelle"". Yle Uutiset. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 Tachwedd 2019. Cyrchwyd 2019-12-12.
- ↑ "Helena Gualinga, la adolescente que desde Ecuador eleva su voz por el clima". El Universo (yn Sbaeneg). 2019-12-11. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 Rhagfyr 2019. Cyrchwyd 2019-12-12."Helena Gualinga, la adolescente que desde Ecuador eleva su voz por el clima". El Universo (in Spanish). 2019-12-11. Archived from the original on 12 Rhagfyr 2019. Retrieved 2019-12-12.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 Koutonen, Jouni (11 Hydref 2019). "Helena Sirén Gualinga, 17, taistelee ilmastonmuutosta vastaan Greta Thunbergin taustalla: "Tämä ei ollut valinta, synnyin tämän keskelle"". Yle Uutiset. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 Tachwedd 2019. Cyrchwyd 2019-12-12.Koutonen, Jouni (11 Hydref 2019). "Helena Sirén Gualinga, 17, taistelee ilmastonmuutosta vastaan Greta Thunbergin taustalla: "Tämä ei ollut valinta, synnyin tämän keskelle"". Yle Uutiset (in Finnish). Archived from the original on 6 Tachwedd 2019. Retrieved 2019-12-12.
- ↑ Foggin, Sophie (2020-01-31). "Helena Gualinga is a voice for indigenous communities in the fight against climate change". Latin America Reports (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-03-11. Cyrchwyd 2020-05-06.
- ↑ "La adolescente Helena Gualinga, activista del pueblo Sarayaku, arremetió contra el Gobierno de Ecuador en la COP25 de Madrid". El Comercio. 11 December 2019. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 December 2019. Cyrchwyd 2019-12-12.
- ↑ "La adolescente Helena Gualinga, activista del pueblo Sarayaku, arremetió contra el Gobierno de Ecuador en la COP25 de Madrid". El Comercio. 11 December 2019. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 December 2019. Cyrchwyd 2019-12-12."La adolescente Helena Gualinga, activista del pueblo Sarayaku, arremetió contra el Gobierno de Ecuador en la COP25 de Madrid". El Comercio. 11 December 2019. Archived from the original on 12 December 2019. Retrieved 2019-12-12.
- ↑ Foggin, Sophie (2020-01-31). "Helena Gualinga is a voice for indigenous communities in the fight against climate change". Latin America Reports (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-03-11. Cyrchwyd 2020-05-06.Foggin, Sophie (2020-01-31). "Helena Gualinga is a voice for indigenous communities in the fight against climate change". Latin America Reports. Archived from the original on 2021-03-11. Retrieved 2020-05-06.
- ↑ "Our Petition". Polluters Out (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-05-04. Cyrchwyd 2020-05-06.
Dolenni allanol
golygu- Polluters Out, Archived