Melin Llynnon

Melin wynt ger pentref Llanddeusant, Ynys Môn yw Melin Llynnon. Ar un adeg roedd dros 30 o felinau gwynt ar Ynys Môn ond bellach, Melin Llynnon yw'r unig felin wynt weithredol sydd ar ôl yng Nghymru.

Melin Llynon

Math	melin wynt
LL-Q9309 (cym)-RandomWilliams1908-Melin Llynon (Q6812427).wav
Daearyddiaeth
Lleoliad	Tref Alaw
Sir	Tref Alaw
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	42 metr
Cyfesurynnau	53.3379°N 4.49388°W
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd II*
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Hanes

Adeiladwyd y felin dros gyfnod o saith mis rhwng 1775 a 1776 ar gôst o £529 11s ar dir oedd yn berchen i'r llawfeddyg, Herbert Jones.. Thomas David oedd y melinwr cyntaf ond cafodd ei ddiswyddo ar ôl chwe mlynedd am iddo beidio gwneud gwaith cynnal a chadw. Thomas Jones oedd yr ail felinwr a bu'n gweithio Melin Llynnon am 64 mlynedd hyd nes ei farwolaeth yn 90 mlwydd oed ym 1846. Bu'r felin yn nheulu Thomas Jones hyd nes i storm fawr chwalu'r cap ym 1918.

Adeiladwaith

Mae peirianwaith y felin tu fewn i dŵr carreg sydd 9.3m (30tr 6mod) o uchder. Mae'r tŵr yn lletach tua'r gwaelod gyda'r llawr isaf yn 6m (19tr 6mod) o ddiamedr tra bod y cwch sydd ar ben y tŵr yn 5.2m (17tr) o ddiamedr. Mae siafft haearn yn rhedeg trwy'r cwch gyda croes haearn yn cysylltu'r siafft â'r hwyliau sydd 21m (69tr 6 mod) o hyd. Mae modd troi'r cwch gyda chadwyn hir er mwyn galluogi'r hwyliau i wynebu'r gwynt.

Mae pedwar llawr i'r felin, y llawr uchaf o dan y cap yw'r Llawr llwch sydd yn amddiffyn y felin rhag glaw. Yr ail lawr yw Llawr y bin ŷd lle mae'r ŷd yn cael ei gadw cyn ei falu. Llawr y garreg ydi'r llawr cyntaf ac yma mae'r melinfaen yn cael ei gadw. Y Llawr isaf ydi'r llawr lle mae'r blawd yn cyrraedd ar ôl cael ei falu gan y cerrig.

Atgyweirio

Ym 1954 collwyd y cwch mewn storm a disgynodd y felin yn adfail ond ym 1978 cafodd y felin ei phrynu gan Cyngor Sir Ynys Môn am £10,000. Ar ôl gwario £120,000 ar ei hatgyweirio cafodd y felin ei hail agor ym 1984.