Mustafa Kemal Atatürk

Mustafa Kemal Atatürk (188110 Tachwedd 1938), neu Gazi Mustafa Kemal Pasha (hyd 24 Tachwedd 1934), oedd sylfaenydd Gweriniaeth Twrci a'i harlywydd cyntaf. Cafodd ei eni yn Salonika (gogledd Gwlad Groeg heddiw).

Mustafa Kemal Atatürk
GanwydAli Rıza oğlu Mustafa Edit this on Wikidata
1881 Edit this on Wikidata
Thessaloníci Edit this on Wikidata
Bu farw10 Tachwedd 1938 Edit this on Wikidata
Dolmabahçe Palace Edit this on Wikidata
Man preswylThessaloníci, Şahinbey Edit this on Wikidata
DinasyddiaethTwrci, yr Ymerodraeth Otomanaidd Edit this on Wikidata
Alma mater
  • Turkish Military Academy
  • Monastir Military High School
  • Ottoman Military College Edit this on Wikidata
Galwedigaethgwleidydd, swyddog milwrol, gwladweinydd, ysgrifennwr, chwyldroadwr, swyddog y fyddin Edit this on Wikidata
SwyddArlywydd Twrci, Aelod o Uwch Gynulliad Cenedlaethol Twrci, Chairman of the Cabinet of the Executive Ministers of Turkey, Prif Weinidog Twrci Edit this on Wikidata
Taldra174 centimetr Edit this on Wikidata
Plaid WleidyddolRepublican People's Party Edit this on Wikidata
TadAli Rıza Efendi Edit this on Wikidata
MamZübeyde Hanım Edit this on Wikidata
PriodLatife Uşaki Edit this on Wikidata
PlantSabiha Gökçen, Ülkü Adatepe, Abdurrahim Tuncak, Afet İnan, Zehra Aylin, Rukiye Erkin, Nebile İrdelp, Sığırtmaç Mustafa Edit this on Wikidata
Gwobr/auUrdd Alecsander, Medal of Independence, Liakat Medal, Gallipoli Star, Imtiyaz Medal, Y Groes Haearn, Military Merit Cross III. Class, Bronze Military Merit Medal, Silver Military Merit Medal, 1st Class Order of the Crown, Dosbarth 1af, Urdd y Medjidie, 2nd class, Order of the Medjidie, 5th class, Order of the Medjidie, Order of Osmanieh 2nd Class, Order of Osmanieh 3rd Class, Order of Osmanieh 4th Class, Iron Cross 2nd Class Edit this on Wikidata
llofnod
Mustafa Kemal Atatürk

Cyfnod yn y swydd
29 Hydref 1923 – 10 Tachwedd 1938
Olynydd İsmet İnönü

Cyfnod yn y swydd
3 Mai 1920 – 24 Ionawr 1921
Olynydd Fevzi Çakmak

Geni

Gwnaeth Mustafa Kemal enw iddo'i hun fel swyddog milwrol llwyddiannus tra'n gwasanaethu ym myddin Twrci ym Mrwydr Gallipoli yn y Dardanelles, yn y Rhyfel Byd Cyntaf. Ar ôl i Ymerodraeth yr Otomaniaid golli yn y rhyfel hwnnw a'r cynlluniau gan y Cynghreiriaid buddugoliaethus i'w thorri i fyny, arweiniodd Atatürk y mudiad cenedlaethol Twrcaidd mewn ymdrech a droes yn Rhyfel Annibyniaeth Twrci. Ar ôl cyfres o gyrchoedd milwrol llwyddiannus llwyddodd i ryddhau'r wlad a sefydlu Gweriniaeth Twrci. Fel arlywydd cyntaf ei wlad, dechreuodd Atatürk ar gyfres o ddiwygiadau pellgyrhaeddol a cheisiodd greu gwladwriaeth seciwlar, fodern a democrataidd. Ymhlith ei ddiwygiadau oedd cael gwared o'r hen wyddor Arabaidd a chyflwyno un newydd seiliedig ar y wyddor Rufeinig a symleiddio gramadeg yr iaith Dwrceg ei hun.

Ar 24 Tachwedd, 1934, fel cydnabyddiaeth o'i ran hollbwysig yn sefydlu'r Twrci fodern, rhoddodd Cynulliad Cenedlaethol Twrci yr enw "Atatürk" iddo (sy'n golygu "Tad y Tyrciaid" neu "Hynafiad y Tyrciaid"). Pan fu farw bedair blynedd yn ddiweddarach codwyd beddrod ardderchog iddo ar bryn uchel yn y brifddinas newydd, Ankara. Mae'r beddrod yn ganolfan pererindod wlatgar ac yn symbol amlwg o'r Twrci fodern mewn cyferbyniaeth â'r gorffennol.