Mae plethwaith (neu bangorwaith) yn ddeunydd adeiladu ysgafn a wneir trwy gydblethu estyll neu ganghennau hollt (neu gyfan weithiau) â pholion fertigol i ffurfio dellt. Fe'i defnyddiwyd yn gyffredin i wneud ffensys a chlwydi ar gyfer amgáu caeau a da byw. Gellir creu'r plethwaith fel paneli rhydd, wedi'u slotio rhwng fframio pren i wneud paneli; neu gellir ei wneud yn ei le er mwyn ffurfio ffens neu wal gyfan. Mae'r dechneg yn mynd yn ôl i'r cyfnod Neolithig.

Plethwaith
Enghraifft o'r canlynoldefnydd adeiladu Edit this on Wikidata
Mathnatural building material Edit this on Wikidata
Deunyddbranch, Boncyff, withy, pren Edit this on Wikidata
Dechreuwydc. 18 g CC Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Ffens bleth yn amgueddfa awyr agored Sanok-Skansen yng Ngwlad Pwyl
Mae portis yn cadw anifeiliaid allan o'r gwely bresych o'r 15g (Tacuinum Sanitatis)
Clwyd bleth yn cael ei adeiladu.

Mae plethwaith ffurfio is-strwythur ‘plethwaith a dwb’, sef deunydd adeiladu cyfansawdd a ddefnyddir er mwyn gwneud waliau[1]. Mae'r mae plethwaith yn cael ei blastro â deunydd gludiog a wneir fel arfer o ryw gyfuniad o bridd gwlyb, clai, tywod, tom anifeiliaid a gwellt. Mae plethwaith a chlai wedi cael ei ddefnyddio ers o leiaf 6,000 o flynyddoedd, ac mae'n dal i fod yn ddeunydd adeiladu pwysig mewn sawl rhan o'r byd. Mae'r broses hon yn debyg i ais a phlastr modern, deunydd adeiladu cyffredin ar gyfer arwynebau waliau a nenfydau. Mae llawer o adeiladau hanesyddol yn cynnwys adeiladu plethwaith a chlai, ac mae'r dechneg yn dod yn boblogaidd eto mewn ardaloedd mwy datblygedig fel techneg adeiladu gynaliadwy.

Mae'r dinas Bangor wedi'i enwi ar ôl y bangor (ffens bleth) a arferai amgáu eglwys gadeiriol y ddinas.[2]

Dull adeiladu

golygu

Yn gyntaf caiff cyfres o dyllau wedi'u gwasgaru'n gyfartal eu drilio ar hyd canol wyneb mewnol y pren uchaf. Nesaf, mae rhych di-dor yn cael ei thorri ar hyd canol wyneb mewnol y pren isaf. Yna mewnosodir ffyn pren main fertigol, ac mae'r rhain yn dal y panel cyfan o fewn y ffrâm bren. Nesaf gosodir y ffyn yn y tyllau ac yna'n cael eu gwthio i mewn i'r rhychau. Caiff eu gosod gyda bylchau digonol i blethu'r canghennau llorweddol hyblyg, a chaiff eu hychwanegu nesaf.

Cyfeiriadau

golygu
  1. Dictionary of architecture & construction. Cyril M. Harris (arg. 4ydd arg.). Efrog Newydd: McGraw-Hill. 2006. ISBN 978-1-84972-524-8. OCLC 550477891.CS1 maint: others (link)
  2. A dictionary of British and Irish history. Robert Peberdy, P. J. Waller. Hoboken, NJ. 2021. ISBN 978-1-119-36748-2. OCLC 1151513661.CS1 maint: others (link)