Protocol Nagoya
Mae Protocol Nagoya ar Fynediad a Rhannu Buddiannau (ABS) yn gytundeb a luniwyd yn 2010 ac sy'n atodiad i Gonfensiwn 1992 ar Amrywiaeth Fiolegol (Convention on Biological Diversity; CBD). Ei nod yw gweithredu un o dri amcan y CBD: rhannu'n deg a chyfiawn buddion sy'n deillio o ddefnyddio adnoddau genetig, a thrwy hynny gyfrannu at gadwraeth a defnydd cynaliadwy o fioamrywiaeth. Mae'n ymrywmo partion i gymryd mesurau mewn perthynas â mynediad at adnoddau genetig, rhannu buddion a chydymffurfio.
 Glas: wedi arwyddo; gwyrdd: wedi llofnodi ond heb ei gadarnhau. | |
| Enghraifft o'r canlynol | protocol, cytundeb amgylcheddol rhyngwladol  |
|---|---|
| Dyddiad | 12 Tachwedd 2014 |
| Rhan o | Y Confensiwn ar Amrywiaeth Fiolegol |
| Lleoliad | Nagoya |
Mabwysiadwyd y protocol ar 29 Hydref 2010 yn Nagoya, Japan a daeth i rym ar 12 Hydref 2014. Erbyn Ebrill 2022 roedd wedi'i gadarnhau gan 137 o bleidiau, sy'n cynnwys 136 o aelod-wladwriaethau'r Cenhedloedd Unedig a'r Undeb Ewropeaidd.
Mae pryderon wedi'u mynegi y gallai'r fiwrocratiaeth a'r ddeddfwriaeth ychwanegol fod yn niweidiol i'r broses o fonitro a chasglu bioamrywiaeth, i gadwraeth, i'r ymateb rhyngwladol i glefydau heintus, ac i ymchwil.[1]
Nod a chwmpas
golyguMae Protocol Nagoya yn berthnasol i adnoddau genetig a gwmpesir gan y CBD, ac i'r buddion sy'n deillio o'u defnydd. Mae'r protocol hefyd yn ymdrin â gwybodaeth draddodiadol sy'n gysylltiedig.
Ei nod yw gweithredu un o dri amcan y CBD: rhannu'n deg a chyfiawn buddion sy'n deillio o ddefnyddio adnoddau genetig, a thrwy hynny gyfrannu at gadwraeth a defnydd cynaliadwy o fioamrywiaeth.[2]
Rhwymedigaethau
golyguMae Protocol Nagoya yn nodi rhwymedigaethau ar ei bartïon contract i gymryd mesurau mewn perthynas â mynediad at adnoddau genetig, rhannu buddion a chydymffurfiaeth.
Rhwymedigaethau mynediad
golyguNodau mesurau mynediad lefel ddomestig:
- Creu sicrwydd cyfreithiol, eglurder a thryloywder
- Darparu rheolau a gweithdrefnau teg a heb fod yn fympwyol
- Sefydlu rheolau a gweithdrefnau clir ar gyfer caniatâd gwybodus a thelerau y cytunir arnynt gan y ddwy ochr
- Darparu trwydded neu gyfwerth pan ganiateir mynediad
- Creu amodau i hyrwyddo ac annog ymchwil sy'n cyfrannu at gadwraeth bioamrywiaeth a defnydd cynaliadwy
- Rhoi sylw dyledus i achosion o argyfyngau sy'n bygwth iechyd pobl, anifeiliaid neu blanhigion
- Ystyried pwysigrwydd adnoddau genetig ac amaethyddiaeth ar gyfer diogelwch bwyd
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Prathapan, K. Divakaran; Pethiyagoda, Rohan; Bawa, Kamaljit S.; Raven, Peter H.; Rajan, Priyadarsanan Dharma (2018). "When the cure kills—CBD limits biodiversity research". Science 360 (6396): 1405–1406. Bibcode 2018Sci...360.1405P. doi:10.1126/science.aat9844. PMID 29954970. https://www.science.org/doi/full/10.1126/science.aat9844. Adalwyd 2018-11-28.
- ↑ "Nagoya Protocol". 9 June 2015.
Darllen pellach
golygu- Smith, David; da Silva, Manuela; Jackson, Julian; Lyal, Christopher (1 March 2017). "Explanation of the Nagoya Protocol on Access and Benefit Sharing and its implication for microbiology". Microbiology (Microbiology Society) 163 (3): 289–296. doi:10.1099/mic.0.000425. ISSN 1350-0872. PMID 28086069.
- Golan, Jacob; Athayde, Simone; Olson, Elizabeth; McAlvay, Alex (3 April 2019). "Intellectual Property Rights and Ethnobiology: An Update to Posey's Call to Action". Journal of Ethnobiology (Society of Ethnobiology) 39 (1): 90–109. doi:10.2993/0278-0771-39.1.90. ISSN 0278-0771.
Dolenni allanol
golygu- About the Nagoya Protocol (CBD website)
- "Nagoya Protocol on Access to Genetic Resources and the Fair and Equitable Sharing of Benefits Arising from their Utilization to the Convention on Biological Diversity: Nagoya, 29 October 2010". United Nations Treaty Collection. Chapter XXVII: Environment.