Wicipedia

Y Confensiwn ar Amrywiaeth Fiolegol

(Ailgyfeiriad o Confensiwn ar Amrywiaeth Fiolegol)

Mae'r Confensiwn ar Amrywiaeth Fiolegol (CBD), a adwaenir yn anffurfiol fel y Confensiwn Bioamrywiaeth, yn gytundeb amlochrog. Mae gan y Confensiwn dri phrif nod: gwarchod amrywiaeth fiolegol (neu fioamrywiaeth); defnydd cynaliadwy; a rhannu buddion sy'n deillio o adnoddau genetig yn deg a chyfiawn. Adnoddau genetig yw unrhyw ddeunydd sy'n dod o blanhigyn, anifail, microbaidd neu darddiad arall sy'n cynnwys unedau etifeddol. Ei nod yw datblygu strategaethau cenedlaethol ar gyfer cadwraeth a defnydd cynaliadwy o amrywiaeth fiolegol, ac fe'i hystyrir yn aml fel y ddogfen allweddol ynghylch datblygu cynaliadwy.

Y Confensiwn ar Amrywiaeth Fiolegol
Enghraifft o'r canlynolcytundeb Edit this on Wikidata
Dyddiad8 Mehefin 1992 Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu29 Rhagfyr 1993 Edit this on Wikidata
LleoliadRio de Janeiro Edit this on Wikidata
Prif bwncBioamrywiaeth Edit this on Wikidata
Gwefanhttp://www.cbd.int/ Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Agorwyd y Confensiwn i'w lofnodi yn Uwchgynhadledd y Ddaear yn Rio de Janeiro ar 5 Mehefin 1992 a daeth i rym ar 29 Rhagfyr 1993. Yr Unol Daleithiau yw'r unig aelod-wladwriaeth y Cenhedloedd Unedig sydd heb gadarnhau'r Confensiwn.[1] Mae ganddo ddau gytundeb atodol, Protocol Cartagena a Phrotocol Nagoya.

Mae Protocol Cartagena ar Fioddiogelwch i'r Confensiwn ar Amrywiaeth Fiolegol (Saes. The Cartagena Protocol on Biosafety to the Convention on Biological Diversity) yn gytundeb rhyngwladol sy'n rheoli symudiadau organebau byw wedi'u haddasu (LMOs) sy'n deillio o fiotechnoleg fodern o un wlad i'r llall. Fe'i mabwysiadwyd ar 29 Ionawr 2000 fel cytundeb atodol i'r CBD a daeth i rym ar 11 Medi 2003.

Mae Protocol Nagoya ar Fynediad at Adnoddau Genetig a Rhannu'n Deg a Theg Buddion sy'n Deillio o'u Defnydd (ABS) i'r Confensiwn ar Amrywiaeth Fiolegol yn gytundeb atodol arall i'r CBD. Mae'n darparu fframwaith cyfreithiol tryloyw ar gyfer gweithredu un o dri amcan y CBD yn effeithiol: rhannu buddion yn deg a chyfiawn, sy'n dod o'r defnydd o adnoddau genetig. Mabwysiadwyd Protocol Nagoya ar 29 Hydref 2010 yn Nagoya, Japan, a daeth i rym ar 12 Hydref 2014.

Roedd 2010 hefyd yn Flwyddyn Ryngwladol Bioamrywiaeth, ac Ysgrifenyddiaeth y CBD oedd ei ganolbwynt. Yn dilyn argymhelliad gan lofnodwyr CBD yn Nagoya, datganodd y Cenhedloedd Unedig y cyfnod 2011 i 2020 fel Degawd y Cenhedloedd Unedig ar Fioamrywiaeth. Mae Cynllun Strategol y Confensiwn ar gyfer Bioamrywiaeth 2011-2020, a grëwyd yn 2010, yn cynnwys Targedau Bioamrywiaeth Aichi.

Gelwir cyfarfodydd y Partïon i'r Confensiwn yn 'Gynadleddau'r Partïon' (Conferences of the Parties, neu COP), gyda'r un cyntaf (COP 1) yn cael ei gynnal yn Nassau, y Bahamas, ym 1994 a COP 27 yn Sharm El Sheikh, Yr Aifft.[2]

Ym maes bioamrywiaeth forol ac arfordirol, ffocws CBD ar hyn o bryd yw nodi Ardaloedd Morol o Arwyddocâd Ecolegol neu Fiolegol (EBSAs) mewn lleoliadau cefnfor penodol yn seiliedig ar feini prawf gwyddonol. Y nod yw creu offeryn cyfreithiol rwymol rhyngwladol (ILBI) sy'n cynnwys cynllunio ar sail ardal a gwneud penderfyniadau o dan UNCLOS i gefnogi cadwraeth a defnydd cynaliadwy o amrywiaeth fiolegol morol y tu hwnt i feysydd awdurdodaeth genedlaethol (BBNJ).

Tarddiad a chwmpas golygu

Cafodd y syniad o gonfensiwn rhyngwladol ar fioamrywiaeth ei lunio yng Ngweithgor Ad Hoc o Arbenigwyr ar Amrywiaeth Fiolegol Rhaglen Amgylcheddol y Cenhedloedd Unedig (UNEP) yn Nhachwedd 1988. Y flwyddyn ddilynol, sefydlwyd Gweithgor Ad Hoc o Arbenigwyr Technegol a Chyfreithiol ar gyfer drafftio testun cyfreithiol a oedd yn mynd i'r afael â chadwraeth a'r defnydd cynaliadwy o amrywiaeth fiolegol, yn ogystal â rhannu buddion sy'n deillio o'u defnydd â gwladwriaethau sofran a chymunedau lleol. Ym 1991, sefydlwyd pwyllgor negodi rhynglywodraethol, gyda'r dasg o gwblhau testun y Confensiwn yn derfynol.[3]

Ysgrifennydd Gweithredol golygu

Ar 1 Rhagfyr 2019 penodwyd Elizabeth Maruma Mrema, cyfreithwraig o Dansanïa yn ysgrifennydd gweithredol dros dro.

Cyrff rhyngwladol a sefydlwyd golygu

Cynhadledd y Pleidiau (COP) golygu

Corff llywodraethu'r Confensiwn yw Cynhadledd y Partïon (COP), sy'n cynnwys yr holl lywodraethau (a sefydliadau integreiddio economaidd, rhanbarthol) sydd wedi cadarnhau'r cytundeb. Mae'r awdurdod terfynol hwn yn adolygu cynnydd o dan y Confensiwn, yn nodi blaenoriaethau newydd, ac yn gosod cynlluniau gwaith ar gyfer yr aelodau. Gall COP hefyd wneud diwygiadau i'r Confensiwn, creu cyrff cynghori arbenigol, adolygu adroddiadau cynnydd gan aelod-wladwriaethau, a chydweithio â sefydliadau a chytundebau rhyngwladol eraill.

Mae Cynhadledd y Partïon yn defnyddio arbenigedd a chefnogaeth gan nifer o gyrff eraill a sefydlir gan y Confensiwn. Yn ogystal â phwyllgorau neu fecanweithiau a sefydlwyd ar sail ad hoc, y prif organau yw:

Ysgrifenyddiaeth CBD golygu

Mae Ysgrifenyddiaeth CBD, sydd wedi'i lleoli ym Montreal, Quebec, Canada, yn gweithredu o dan UNEP, Rhaglen Amgylcheddol y Cenhedloedd Unedig (United Nations Environment Programme). Ei brif swyddogaeth yw trefnu cyfarfodydd, drafftio dogfennau, cynorthwyo aelod-lywodraethau i weithredu'r rhaglen waith, cydlynu â sefydliadau rhyngwladol eraill, a chasglu a lledaenu gwybodaeth.

Corff Atodol ar gyfer Cyngor Gwyddonol, Technegol a Thechnolegol (SBSTTA) golygu

Mae'r SBSTA (Subsidiary Body for Scientific, Technical and Technological Advice) yn bwyllgor sy'n cynnwys arbenigwyr o aelod-lywodraethau sy'n gymwys mewn meysydd perthnasol. Mae'n chwarae rhan allweddol wrth wneud argymhellion i'r COP ar faterion gwyddonol a thechnegol. Mae'n darparu asesiadau o statws amrywiaeth fiolegol ac o fesurau amrywiol a gymerwyd yn unol â'r Confensiwn, ac mae hefyd yn rhoi argymhellion i Gynhadledd y Partïon, y gellir eu cymeradwyo'n gyfan gwbl, yn rhannol neu wedi'u hadasu gan y COPs.[4]

Is-gorff ar Weithredu (SBI) golygu

Yn 2014, sefydlwyd Is Gorff ar Weithredu (SBI) i ddisodli'r Gweithgor Penagored Ad Hoc ar Adolygu Gweithredu'r Confensiwn. Pedwar swyddogaeth a maes gwaith craidd SBI yw:

  • adolygu cynnydd o ran gweithredu;
  • camau gweithredu strategol i wella gweithrediad;
  • cryfhau dulliau gweithredu; a
  • gweithrediadau'r Confensiwn a'r Protocolau. Cynhaliwyd cyfarfod cyntaf yr SBI ar 2–6 Mai 2016 a chynhaliwyd yr ail gyfarfod ar 9–13 Gorffennaf 2018, y ddau ym Montreal, Canada. Cynhelir trydydd cyfarfod yr SBI ym Mawrth 2022 yn Genefa, y Swistir.[5] Mae Swyddfa Cynhadledd y Partïon yn gwasanaethu fel Swyddfa'r SBI. Cadeirydd presennol yr SBI yw Ms. Charlotta Sörqvist o Sweden.

Cyfarfodydd y Partion golygu

Cynhaliwyd Cynhadledd y Pleidiau (COP) yn flynyddol am dair blynedd ar ôl 1994, ac yna bob dwy flynedd ar flynyddoedd eilrif.

1994 COP 1 golygu

Cynhaliwyd cyfarfod cyffredin cyntaf y Partïon i'r Confensiwn yn Nhachwedd a Rhagfyr 1994, yn Nassau, Bahamas.[6]

1995 COP 2 golygu

Cynhaliwyd ail gyfarfod cyffredin y Partïon i'r Confensiwn yn Nhachwedd 1995, yn Jakarta, Indonesia.[7]

1996 COP 3 golygu

Cynhaliwyd trydydd cyfarfod cyffredin y Partïon i'r Confensiwn yn Nhachwedd 1996, yn Buenos Aires, yr Ariannin.[8]

1998 COP 4 golygu

Cynhaliwyd pedwerydd cyfarfod cyffredin y Partïon i'r Confensiwn ym Mai 1998, yn Bratislava, Slofacia.[9]

1999 EX-COP 1 (Cartagena) golygu

Cynhaliwyd Cyfarfod Arbennig Cyntaf Cynhadledd y Pleidiau yn Chwefror 1999, yn Cartagena, Colombia.[10] Arweiniodd cyfres o gyfarfodydd at fabwysiadu Protocol Cartagena ar Bioddiogelwch yn Ionawr 2000, a ddaeth i rym o 2003.[11]

2000 COP 5 golygu

Cynhaliwyd pumed cyfarfod cyffredin y Partïon i'r Confensiwn ym Mai 2000, yn Nairobi, Kenya.[12]

2002 COP 6 golygu

Cynhaliwyd chweched cyfarfod cyffredin y Partïon i'r Confensiwn yn Ebrill 2002, yn yr Hâg, yr Iseldiroedd.[13]

2004 COP 7 golygu

Cynhaliwyd seithfed cyfarfod cyffredin y Partïon i'r Confensiwn yn Chwefror 2004, yn Kuala Lumpur, Malaysia.[14]

2006 COP 8 golygu

Cynhaliwyd wythfed cyfarfod cyffredin y Partïon i'r Confensiwn ym mis Mawrth 2006, yn Curitiba, Brasil.[15]

2008 COP 9 golygu

Cynhaliwyd nawfed cyfarfod cyffredin y Partïon i'r Confensiwn ym Mai 2008, yn Bonn, yr Almaen.[16]

2010 COP 10 (Nagoya) golygu

Cynhaliwyd degfed cyfarfod cyffredin y Partïon i'r Confensiwn yn Hydref 2010, yn Nagoya, Japan.[17] Yn y cyfarfod hwn y cadarnhawyd Protocol Nagoya .

2010 oedd Blwyddyn Ryngwladol Bioamrywiaeth ac Ysgrifenyddiaeth y CBD oedd ei ganolbwynt. Yn dilyn argymhelliad gan lofnodwyr CBD yn ystod COP 10 yn Nagoya, datganodd y Cenhedloedd Unedig, ar 22 Rhagfyr 2010, 2011 i 2020 fel Degawd y Cenhedloedd Unedig ar Fioamrywiaeth.

2012 COP 11 golygu

Yn arwain at gyfarfod Cynhadledd y Partïon (COP 11) ar fioamrywiaeth yn Hyderabad, India, 2012, mae paratoadau ar gyfer Safbwyntiau Byd Eang ar Fioamrywiaeth wedi dechrau, gan gynnwys partneriaid hen a newydd ac adeiladu ar brofiadau Barn Fyd-eang ar Gynesu Byd-eang. [18]

2014 COP 12 golygu

O dan y thema, "Bioamrywiaeth ar gyfer Datblygu Cynaliadwy", ymgasglodd miloedd o gynrychiolwyr llywodraethau, cyrff anllywodraethol, pobl frodorol, gwyddonwyr a'r sector preifat yn Pyeongchang, Gweriniaeth Corea yn Hydref 2014 ar gyfer 12fed cyfarfod Cynhadledd y Partïon i'r Confensiwn ar Amrywiaeth Fiolegol (COP 12).[19][20]

Rhwng 6 a 17 Hydref 2014, bu'r Partïon yn trafod gweithredu'r Cynllun Strategol ar gyfer Bioamrywiaeth 2011-2020 a'i Dargedau Bioamrywiaeth Aichi, a oedd i'w cyflawni erbyn diwedd 2020. Roedd canlyniadau Global Biodiversity Outlook 4, sef adroddiad asesu blaenllaw'r CBD, yn sail i'r trafodaethau.

2016 COP 13 golygu

 
Cyfarfod COP13 Mecsico

Cynhaliwyd trydydd cyfarfod ar ddeg o'r Partïon i'r Confensiwn rhwng 2 a 17 Rhagfyr 2016 yn Cancún, Mecsico.

2018 COP 14 golygu

Cynhaliwyd 14eg cyfarfod cyffredin y Partïon i'r Confensiwn ar 17-29 Tachwedd 2018, yn Sharm El-Sheikh, yr Aifft.[21] Daeth Cynhadledd Bioamrywiaeth y Cenhedloedd Unedig 2018 i ben ar 29 Tachwedd 2018 gyda chytundeb rhyngwladol eang ar wrthdroi dinistr byd-eang natur a cholli bioamrywiaeth sy'n bygwth pob math o fywyd ar y Ddaear. Mabwysiadodd y Partion y Canllawiau Gwirfoddol ar gyfer dylunio a gweithredu'n effeithiol ddulliau seiliedig ar ecosystemau o addasu i newid yn yr hinsawdd a lleihau'r risg o drychinebau.[22] Cytunodd llywodraethau hefyd i gyflymu camau gweithredu i gyflawni Targedau Bioamrywiaeth Aichi, y cytunwyd arnynt yn 2010, tan 2020. Byddai gwaith i gyrraedd y targedau hyn yn digwydd ar y lefelau byd-eang, rhanbarthol, cenedlaethol ac is-genedlaethol.

2021/2022 COP 15 golygu

Yn wreiddiol roedd 15fed cyfarfod y Partion i fod i gael ei gynnal yn Kunming, Tsieina yn 2020,[23] ond cafodd ei ohirio sawl gwaith oherwydd y pandemig COVID-19, a darddodd yn Tsieina.[24] Ar ôl i'r dyddiad cychwyn gael ei ohirio am y trydydd tro, rhannwyd y Confensiwn yn ddwy sesiwn. Cynhaliwyd digwyddiad ar-lein yn bennaf yn Hydref 2021, lle llofnododd dros 100 o genhedloedd ddatganiad Kunming ar fioamrywiaeth. Thema'r datganiad oedd "Gwareiddiad Ecolegol: Creu Dyfodol a Rennir gan Bopeth Bywyd ar Wyneb Daear".[25][26] Cytunwyd dros dro ar ddau-ddeg-un o dargedau-gweithredu, drafft yng nghyfarfod mis Hydref, i'w trafod ymhellach yn yr ail sesiwn: digwyddiad wyneb-yn-wyneb a aildrefnwyd i ddigwydd yn 2022.[27][28][29][30] Cynhaliwyd COP 15 ym Montreal, Canada, rhwng 5 ac 19 Rhagfyr 2022, lle mabwysiadwyd Fframwaith Bioamrywiaeth Fyd-eang Kunming-Montreal ar 19 Rhagfyr 2022.[31]  

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ Jones, Benji (20 May 2021). "Why the US won't join the single most important treaty to protect nature". Vox. Cyrchwyd 3 December 2021.
  2. ↑ "Convention on Biological Diversity". Convention on Biological Diversity (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-07-24.
  3. ↑ "History of the Convention". Secretariat of the Convention on Biological Diversity (SCBD). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 December 2016. Cyrchwyd 14 November 2016.
  4. ↑ "Subsidiary Body on Scientific, Technical and Technological Advice (SBSTTA)". Convention on Biological Diversity. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 September 2020. Cyrchwyd 18 September 2020.
  5. ↑ "Subsidiary Body on Implementation". Convention on Biological Diversity (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-03-27.
  6. ↑ "Meeting Documents". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 February 2015. Cyrchwyd 4 February 2015.
  7. ↑ "Meeting Documents". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 February 2015. Cyrchwyd 4 February 2015.
  8. ↑ "Meeting Documents". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 February 2015. Cyrchwyd 4 February 2015.
  9. ↑ "Meeting Documents". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 February 2015. Cyrchwyd 4 February 2015.
  10. ↑ "Meeting Documents: First Extraordinary Meeting of the Conference of the Parties to the Convention on Biological Diversity, 22-23 February 1999 - Cartagena, Colombia". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 February 2015. Cyrchwyd 4 February 2015.
  11. ↑ "About the Protocol". Convention on Biological Diversity. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 October 2020. Cyrchwyd 17 September 2020.
  12. ↑ "Meeting Documents". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 February 2015. Cyrchwyd 4 February 2015.
  13. ↑ "Meeting Documents". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 February 2015. Cyrchwyd 4 February 2015.
  14. ↑ "Meeting Documents". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 February 2015. Cyrchwyd 4 February 2015.
  15. ↑ "Eighth Ordinary Meeting of the Conference of the Parties to the Convention on Biological Diversity (COP 8)". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 December 2013. Cyrchwyd 12 December 2013.
  16. ↑ "Welcome to COP 9". 20 January 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 February 2015. Cyrchwyd 4 February 2015.
  17. ↑ "Welcome to COP 10". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 December 2010. Cyrchwyd 29 November 2010.
  18. ↑ "World Wide Views on Biodiversity". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 November 2017. Cyrchwyd 19 December 2011.
  19. ↑ "U.N. COP12 in Pyeongchang Calls for Scaling Up Action Plan to Stem Biodiversity Loss". Society for the Protection of Nature in Lebanon. 6 October 2014. Cyrchwyd 17 May 2022.
  20. ↑ "COP 2014 Pyeongchang". Cbd.int (yn Saesneg). 23 October 2014. Cyrchwyd 17 May 2022.
  21. ↑ CBD Secretariat. "COP 14 - Fourteenth meeting of the Conference of the Parties to the Convention on Biological Diversity". Conference of the Parties (COP). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 May 2019. Cyrchwyd 8 April 2019.
  22. ↑ "Voluntary Guidelines" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 4 September 2019. Cyrchwyd 4 September 2019.
  23. ↑ Greenfield, Patrick (March 19, 2021). "UN's Kunming biodiversity summit delayed a second time - Covid pandemic continues to hamper plans for key gathering to agree targets on protecting nature". The Guardian. UK. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 August 2021.
  24. ↑ "Meeting Documents: Fifteenth meeting of the Conference of the Parties to the Convention on Biological Diversity, Second quarter of 2021 - Kunming, China". CBD. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 September 2020. Cyrchwyd 17 September 2020.
  25. ↑ Kiran Pandrey (13 October 2021). "Over 100 countries sign Kunming Declaration on biodiversity conservation". Down to Earth. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 October 2021. Cyrchwyd 19 October 2021.
  26. ↑ Greenfield, Patrick (18 Aug 2021). "Major UN biodiversity summit delayed for third time due to pandemic - Cop15 negotiations to set this decade's targets on nature to be split into two, with face-to-face meetings delayed until 2022". The Guardian. UK. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 August 2021.
  27. ↑ "First Draft of Global Biodiversity Framework Identifies Four Goals for 2050". SDG Knowledge Hub. 15 July 2021. Cyrchwyd 17 May 2022.
  28. ↑ Ma Jun (11 October 2021). "Cop26 must not overshadow Kunming: we need joint climate and biodiversity goals". The Guardian. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 October 2021. Cyrchwyd 19 October 2021.
  29. ↑ Catrin Einhorn (14 October 2021). "The Most Important Global Meeting You've Probably Never Heard Of Is Now". The New York Times. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 October 2021. Cyrchwyd 19 October 2021.
  30. ↑ IISD (14 March 2022). "UN Biodiversity Conference (CBD COP 15) (Part 2)". International Institute for Sustainable Development. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 8 April 2022. Cyrchwyd 8 April 2022.
  31. ↑ "Montreal to host delayed Cop15 summit to halt 'alarming' global biodiversity loss". the Guardian (yn Saesneg). 2022-06-21. Cyrchwyd 2022-06-23.

Dolenni allanol golygu

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Y_Confensiwn_ar_Amrywiaeth_Fiolegol&oldid=11762152"