Richard Jones, Llwyngwril

Pregethwr o Lwyngwril oedd Richard Jones (1780 – 18 Chwefror 1853).

Richard Jones, Llwyngwril
Ganwyd	1780  Llwyngwril
Bu farw	18 Chwefror 1853  Llwyngwril
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	pregethwr

Cefndir

Fe'i magwyd fel Methodistiaid Calfinaidd ond roedd y teulu wedi cwympo o'r cysylltiad hwnnw, yn anghymeradwyo disgyblaeth eglwysig a osodwyd ar un o'r meibion. Yna gwahodd Richard Jones y Parch Hugh Pugh o Brithdir i ddod i Lwyngwril i bregethu, a dyma ddechrau'r eglwys Annibynnol yn y pentref hwnnw. Roedd Richard Jones wedi ei ysgogi'n llwyr, ond llwyddodd i ddysgu darllen Cymraeg.

Roedd mor ddiffygiol o ran gallu, ni wnaeth ei rieni cael cyflogaeth addas iddo; ymgaisodd ei frawd i ddysgu iddo fod yn grudd, ond gorfennodd hynny mewn trychineb. Ymunodd ef mewn cwestiynau ysgrythurol ac athrawiaethol, ac yn ei ffordd ei hun daeth yn gyfarwydd ag awduron blaenllaw'r dydd. Tua 1817 dechreuodd bregethu, ac ymroddodd yn gyfan gwbl i bregethu am weddill ei fywyd. Nid fyddai yn codi tâl ar eglwys am ei wasanaeth, ag eithrio derbyn bwyd a lletu ar ei deiothiau. Oherwydd nad oedd ganddo gysylltiadau teuluol, roedd yn gallu mynd ar draws Cymru gyfan. Roedd ganddo atal ar ei lefaredd, ac fe wnaeth ei ffordd rhyfedd o siarad ef yn gymeriad adnabyddus ledled y wlad. Roedd yn bregethwr difyr gyda ffordd wreiddiol o ymgyfarwyddo'r Ysgrythurau, ond yn anad dim, roedd yn hollol rhydd o ddiwall ac fe allai gyfrif ar groeso mawr lle bynnag y aeth. Bu farw 18 Chwefror 1853 yn Llwyngwril, ac yno y claddwyd ef.

Ffynonellau

• Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru, ii, 51-5;
• Hanes Eglwysi Annibynnol Cymru, i, 496-8;
• Yr Hen Bererinion sef, Hanes bywyd Richard Jones, Lwyngwril (gyda darlun), Rhys Dafis (y Glun Bren), ac Edmwnd Jones, o Bontypool (Liverpool, 1880), i, 56.
• Cofiant Richard Jones Llwyngwril gan Evan Evans, Llangollen (Llangollen 1854); ar Wicidestun