Sêl Cymru
Roedd gan Dywysogion Cymru eu sêl eu hunain ac fe ddefnyddiwyd sêl genedlaethol newydd am y tro cyntaf yn 2011.
| Enghraifft o'r canlynol | sêl cenedlaethol  |
|---|
Sêl Llywelyn ap Iorwerth
golygu_front_(8633592701).jpg)
Mae sêl Llywelyn Fawr (Llywelyn ap Iorwerth) yn dyddio i 1240. Gwelir Llywelyn wedi’i arfwisgo mewn swrcot yn dal cleddyf yn ei law dde a tharian ar ei fraich chwith wedi’i gosod ar farch yn carlamu i’r dde.[1]
Defnyddiwyd seliau fel arwydd o ddilysrwydd y llofnodwr ac weithiau ychwanegwyd sêl gyfrin at gefn y sêl gwyr i sicrhau dilysrwydd pellach. Gwyddys i Lywelyn ap Iorwerth ddefnyddio ei gyfrinach neu ei wrth-sêl megis yn 1230, sef "selio'r llythyrau â'i sêl ddirgel oherwydd nad oes ganddo ei sêl fawr ag ef".[2]
Sêl Llywelyn ap Gruffydd
golyguCredir i sêl gyfrin Llywelyn ein Llyw Olaf (Llywelyn ap Gruffydd), ei wraig Elinor a’i frawd Dafydd gael eu toddi gan y Saeson ar ôl dod o hyd iddynt ar eu cyrff i wneud cymal yn 1284.[3]
Dywed yr Archesgob Peckham, yn ei lythyr cyntaf at Robert Bishop o Bath a Wells dyddiedig 17 Rhagfyr 1282 “Os yw’r brenin yn dymuno cael y copi [o’r rhestr] a geir yn llodrau Llywelyn, gall ei gael gan Edmund Mortimer, sydd wedi ei warchod a hefyd sêl gyfrin Llywelyn a rhai pethau eraill a ddarganfuwyd yn yr un lle."[4]
Sêl Owain Glyn Dŵr
golygu
Sêl (dde) a Sêl Gyfrin (chwith) Owain Glyndŵr fel Tywysog Cymru. Mae'r sêl gyfrin yn cynnwys ei freichiau, llew coronog a draig.[5]
Roedd Sêl Gyfrin Fawr Owain Glyndŵr fel Tywysog Cymru yn cynnwys draig goch ar ei frig.
Mae llythyr Pennal, a ysgrifennwyd gan Owain Glyn Dŵr ar hyn o bryd yn cael ei gadw yn yr Archifau Cenedlaethol ym Mharis. Crëwyd copïau ffacsimili yn ymwneud â thechnegau heneiddio arbenigol a mowldiau o sêl enwog Glyndŵr gan Lyfrgell Genedlaethol Cymru a gyflwynwyd gan y gweinidog treftadaeth ar y pryd, Alun Ffred Jones, i chwe sefydliad Cymreig yn 2009.[6] Rhoddwyd y sêl fawr frenhinol o 1404 i Charles IV o Ffrainc ac mae'n cynnwys delweddau a theitl Glyndŵr – Lladin: Owynus Dei Gratia Princeps Walliae – 'Owain, trwy ras Duw, Tywysog Cymru'.[7]
Mae Sêl Fawr Glyndŵr a llythyr a ysgrifennwyd ganddo at y Ffrancwyr yn 1406 yn y Bibliothèque nationale de France ym Mharis. Gwnaethpwyd chwe atgynhyrchiad gan Lyfrgell Genedlaethol Cymru i'w harddangos yng Nghymru.[8][9]
Sêl Cymru datganoledig
golyguCyhoeddwyd sêl cyntaf Cymru ers oes Owain Glyndŵr yn 2011.[10]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Wales, Llyfrgell Genedlaethol Cymru / The National Library of (2013-04-09), NLW Wynnstay Estate , Ystrad Marchell Charters 58 (seal 1) front, https://www.flickr.com/photos/llgc/8633592701/, adalwyd 2022-09-25
- ↑ Williams, David Henry; Wales, National Museum of (1993). Catalogue of Seals in the National Museum of Wales: Seal dies, Welsh seals, papal bullae (yn Saesneg). National Museum Wales. t. 26. ISBN 978-0-7200-0381-9.
- ↑ Schofield, Phillipp R.; McEwan, John; New, Elizabeth; Johns, Sue (2016-06-15). Seals and Society: Medieval Wales, the Welsh Marches and their English Border Region (yn Saesneg). University of Wales Press. t. 39. ISBN 978-1-78316-872-9.
- ↑ "Cilmeri » Death of Llywelyn". web.archive.org. 2017-07-02. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-07-02. Cyrchwyd 2022-09-25.CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link)
- ↑ The Land of the Red Dragon (yn Saesneg). Published jointly by the Girl Guides Association of Wales and the University of Wales Press Board. 1979. t. 70. ISBN 978-0-7083-0716-8.
- ↑ "Pennal letter". library.wales.
- ↑ "Seal of Owain Glyn Dwr". nationalarchives.gov.uk.
- ↑ "Glyndwr letter comes home – as a copy". walesonline.co.uk. 2 April 2013.
- ↑ "Glyndwr letter returns to Wales". bbc.co.uk. 22 March 2000.
- ↑ Gurner, Richard (2011-12-02). "First Minister sees first Welsh seal since time of Owain Glyndwr". Caerphilly Observer (yn Saesneg). Cyrchwyd 2024-05-25.