Sognefjord
Sognefjord yw'r Fjord hiraf a dyfnaf yn Norwy.[1] Lleolir Sognefjord yn swydd Vestland; mae’n 205 cilomedr o hyd, o’r môr i bentref Skjolden.[2] Mae’r fjord yn ardal Sogn.[3]
Daearyddiaeth
golyguMae’r fjord yn pasio trwy Solund, Gulen, Hyllestad, Høyanger, Vik, Sogndal, Lærdal, Aurland, Årdal, a Luster ac yn cyrraedd dyfnder o 1308 medr ger Høyanger.[4][5] Mae dyfnder y fjord dros 1000 medr o Rutledal i Hermansverk, tua 100 milltir. Mae aber y fjord yn fas, tua 100 medr o dan lefel y môr. Mae haen trwchus o waddod ar waelod y fjord. Lled mwyaf y fjord yw 6 cilomedr.[6] Mae clogwyni bron unionsyth yn codi i uchder o 1000 medr. Mae sawl fjord arall, megis Aurlandsfjord yn ymuno â Sognefjord. Mae ambell swnt a nifer o ynysoedd, gan gynnwys Sula Losna a Hiserøyna, rhai ohonynt yn greigiog yn ymyl aber Sognefjord.[7]. Tu ôl i’r fjord, mae mynyddoedd tua 1000 medr o uchder a rhewlif Jostedalsbreen, yr un mwyaf ar gyfandir Ewrop. Mae’r mynyddoedd Hurrungane yn cyrraedd o uchder. Mae nifer o afonydd yn llifo i’r fjord. Ac mae’r mewnlif ar ei fwyaf ym Mehefin.[8]. Mae’r fjord yn mynd trwy graig Gneis.[9]
Canghennau
golygu- Sognesjøen (aber), 35 cilomedr
- Lifjorden, 6 cilomedr
- Høyangsfjord,8 cilomedr
- Arnafjord, 8 cilomedr
- Esefjord,4 cilomedr
- Fjærlandsfjord, 27 cilomedr
- Sogndalsfjord, 21 cilomedr
- Aurlandsfjord, 29 cilomedr
- Nærøyfjord (Safle Treftadaeth y Byd), 18 cilomedr
- Lærdalsfjord, 9 cilomedr
- Årdalsfjord, 16 cilomedr
- Lustrafjord, 42 cilomedr
Lustrafjorden
golyguLustrafjord yw’r un bellaf o’r aber, yn ardal Luster. Ar ben Lustrafjord mae’r pentref Skjolden o le mae’n bosibl cyrraedd Parc Cenedlaethol Jotunheimen. Amser maith yn ôl, buasai drafic rhwng Bergen a Skjolden ar gychod ac wedyn ar ffordd dros y mynyddoedd. Erbyn hyn mae ffordd sir 55 yn cyrraedd Skjolden, ac mae ffordd E16 yn cyrraedd yr ardal o Oslo.
Daeareg
golyguMae’r dyffryn yn hŷn na’r bedwaredd oes iâ, ond cafodd lethrau graddol.[10] Gogwyddodd y tir yn ddwyreiniol, a thorrodd afonydd ddyfnaint ar eu ffordd i’r gorllewin.[11][12].Dilynodd yr erydiad gan afonydd a rhewlifau wendidau crawen y ddaear.[13] Yn ystod yr oes iâ ddiwetharaf, cyrhaeddodd yr iâ ddyfnder o 3000 medr. Hyd at 30 cilomedr o’r arfordir, cedwyd rhewlif Sognefjord i’w sianel gul o haenithfaen, ond ehangwyd yn agosach i’r môr.[14]
Twristiaeth
golygu
Mae cychod yn cysylltiad rhwng pentrefi’r fjord, gan gynnwys Leirvik, Ytre Oppedal, Vadheim, Høyanger, Vikøyri, Balestrand, Hermansverk, Sogndalsfjøra, Gudvangen, Flåm, Aurlandsvangen, Lærdalsøyri, Årdalstangen, Gaupne a Solvorn. Mae Gudvangen ar lan Nærøyfjord, sy’n fjord arbennig o fawreddog. Mae Nærøyfjord a Geirangerfjord yn Safle UNESCO Dreftadaeth y byd. Mae Rheilffordd Flåm yn cysylltu Sognefjord â gweddill rheilffyrdd Norwy, yn dringo 864 medr dros 20 cilomedr rhwng Flåm a Myrdal.[15] Mae 3 eglwys erwydd yn yr ardal, yn Kaupanger, Urnes a Borgund.
Trafnidiaeth
golyguMae cynllun adeiladu twnnel gyda ffordd ar draws Sognefjord.[16][17]
Mae sawl fferi ar draws y fjord, gan gynnwys MV Ampere, fferi batri-trydanol cyntaf y byd, rhwng Lavik ac Ytre Oppedal.[18]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ ’Natural Wonders of the World’ cyhoeddwyd gan Reader’s Digest, 1980;|isbn=0-89577-087-3
- ↑ ’Natural Wonders of the World’ cyhoeddwyd gan Reader’s Digest, 1980;|isbn=0-89577-087-3
- ↑ ’Nordre Bergenhus Amt’ gan Amund Helland, cyhoeddwyd gan Aschehoug, 1901
- ↑ Fra svenskegrensen til Sognefjorden Cyhoeddwyr: Nautisk forlag i samarbeid med Statens kartverk, Norges sjøkartverk, 1987: isbn=8290335024
- ↑ Gwefan Store norske leksikon
- ↑ Istider i Norge. Landskap formet av istidenes breer gan Bjørn G Andersen; cyhoeddwyr Universitetsforlaget, 2000:isbn=9788200451341
- ↑ Erthygl ‘Notes on the formation of fjords and fjord-valleys’ gsn H Holtedahl;Geografiska Annaler.Series A. Physical Geography cyfrol 49,tudalennau 188-203
- ↑ Papur newydd Store norske leksikon
- ↑ Erthygl ‘Notes on the formation of fjords and fjord-valleys’ gsn H Holtedahl;Geografiska Annaler.Series A. Physical Geography cyfrol 49,tudalennau 188-203
- ↑ ’ Landforms and uplift history of southern Norway’ gan Karna Lidmar-Bergstrom; Cylchgrawn ‘Global and Planetary Change’;cyfrol 24, rhif 3]]
- ↑ ’Notes on the formation of fjords and fjord valleys’ gan Hans Holtedal; Cylchgrawn Geografiska Annaler, 1967; cyfrol 49, rhifau 2–4
- ↑ ’Quaternary erosion in the Sognefjord drainage basin, western Norway’ gan A.Nesje, S.O.Dahl, V.Valen a J.Øvstedal; Cylchgrawn Geomorphology, Cyfrol 5, rhif 5 |issue=6
- ↑ ’Erosion of the Sognefjord, Norway’ gan A.Nesje a I.M.Whillans; Cylchgrawn Geomorphology Cyfrol 9, rhif 1
- ↑ West Norwegian fjords. gan I. Ac O.Fredin; cyhoeddwr Cymdeithas Ddaearegol Norwy, Trondheim, 2014; ISBN|978-82-92-39491-5
- ↑ "Gwefan Sognefjord". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-05-08. Cyrchwyd 2022-03-18.
- ↑ Gwefan businessinsider.com
- ↑ https://www.vegvesen.no/_attachment/274047/binary/485789 Gwefan vegvesen.no
- ↑ https://www.ship-technology.com/projects/norled-zerocat-electric-powered-ferry/ Gwefan ship-technology.com