Stanisław Wyspiański

Dramodydd, bardd ac arlunydd o Wlad Pwyl oedd Stanisław Wyspiański (15 Ionawr 1869 – 28 Tachwedd 1907) sydd yn nodedig am ei gyfraniad at fagu traddodiad theatraidd unigryw i Wlad Pwyl, yn ogystal â'i baentiadau a'i ffenestri gwydr lliw. Yr oedd yn aelod blaenllaw o'r mudiad Pwyl Ifanc (Młoda Polska).

Stanisław Wyspiański
Ffotograff o Stanisław Wyspiański
Ganwyd	Stanisław Wyspiański  15 Ionawr 1869  Kraków
Bu farw	28 Tachwedd 1907  Kraków
Dinasyddiaeth	Gwlad Pwyl, Awstria-Hwngari, Ymerodraeth Rwsia
Alma mater	Jan Matejko Academy of Fine Arts in Krakow Prifysgol Jagielloński Bartłomiej Nowodworski High School
Galwedigaeth	arlunydd, bardd, pensaer, llenor, dramodydd, cyfieithydd, cynllunydd llwyfan, addysgwr
Adnabyddus am	View of the Kościuszko Mound in Kraków, Portrait of the artist's wife with son Staś., Polonia, Rachela, Śpiący Staś, Rapsod. Portret sceniczny Andrzeja Mielewskiego, The Wedding
Arddull	drama fiction
Mudiad	Art Nouveau, Young Poland
Tad	Franciszek Wyspiański
llofnod

Ganed ef yn Kraków, Teyrnas Galisia a Lodomeria, a oedd dan reolaeth Awstria-Hwngari. Cafodd addysg dda mewn llenyddiaeth glasurol a'r celfyddydau cain. Ym 1890 derbyniodd gymorth ariannol i ymweld â dinasoedd celfyddgar ar draws Gorllewin a Chanolbarth Ewrop, gan gynnwys sawl taith i Baris.

Ym 1897 cyhoeddodd ei waith cyntaf, y ddrama ffantasi Legenda. Mae'r ddwy ddrama Klątwa (1899) a Sędziowie (1907) yn ymwneud â materion cyfoes, wedi eu strwythuro ar fodel trasiedïau Hen Roeg. Tynnai ar hanes Gwlad Pwyl yn ei gerdd Kazimierz Wielki (1900), a enwir ar ôl y Brenin Kazimierz III. Perfformiwyd ei ddrama enwocaf, Wesele, ym 1901, campwaith sy'n defnyddio stori priodas (a ysbrydolwyd gan Lucjan Rydel) i gyflwyno trosiad o hanes y genedl Bwylaidd. Cyhoeddwyd dilyniant i Wesele o'r enw Wyzwolenie, ym 1903.

Fel arlunydd, paentiodd Wyspiański furluniau a dyluniadau ar gyfer ffenestri gwydr lliw a gwisgoedd theatraidd. Fe'i penodwyd yn athro yn Academi'r Celfyddydau Cain yn Kraków ym 1905. Bu farw Stanisław Wyspiański yn Kraków o syffilis yn 38 oed.