Yr Ymgiprys am Affrica
Y gwrthdaro rhwng ceisiadau Ewropeaidd i dir yr Affrig, ac ymraniad cynddeiriog y tiroedd hynny, yn ystod cyfnod Imperialaeth Newydd, rhwng yr 1870au a dechrau y Rhyfel Byd Cyntaf, oedd yr Ymgiprys am Affrica. Daeth bron y cyfandir i gyd yn rhannau o ymerodraethau trefedigaethol y gwledydd hynny. Dechreuodd yr Ymgiprys yn araf yn yr 1870au, cyrhaeddodd ei uchafbwynt yn hwyr yr 1880au a'r 1890au, a daeth i ben yn negawd gyntaf yr ugeinfed ganrif. Rhwng 1885 ac 1900, bu grymoedd Ewrop yn rasio'i gilydd i ddatgan eu hawliau yn Affrica. Gwrthwynebodd y mwyafrif o Affricanwyr i gael eu meddiannu a'u rheoli gan Ewropeaid, ac o ganlyniad bu ail ran yr Ymgiprys yn ymwneud â byddinoedd Ewropeaidd yn defnyddio arfau modern i drechu'r gwrthwynebwyr a sefydlu awdurdod dros drigolion y cyfandir.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | trefedigaethrwydd  |
|---|---|
| Math | colonisation of Africa |
| Dechreuwyd | 1885 |
| Daeth i ben | 1914 |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Gwelwyd yn ail hanner y bedwaredd ganrif ar bymtheg y trawsnewidiad o reolaeth imperialaeth "anffurfiol" drwy ddylanwad milwrol a goruchafiaeth economaidd i reolaeth uniongyrchol. Methodd ymgeision i gyfryngu cystadleuaeth imperialaidd – megis Cynhadledd Berlin (1884–1885) rhwng Teyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon, y Drydedd Weriniaeth Ffrengig a'r Ymerodraeth Almaenig – i sefydlu, yn derfynol, hawliau y grymoedd oedd yn cystadlu yn erbyn ei gilydd. Anghydfod dros yr Affrig oedd un o'r brif ffactorau ag arweinioddd at y Rhyfel Byd Cyntaf.
Gweler hefyd
golygu| Imperialaeth Newydd ( ) |
| Codiad Imperialaeth Newydd |
| Imperialaeth yn Asia |
| Yr Ymgiprys am Affrica |
| Diplomyddiaeth y Ddoler |
| Damcaniaethau ar Imperialaeth Newydd |
