Camlas Morgannwg

Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig yng Nghymru

Camlas Morgannwg oedd y gamlas gyntaf i'w hadeiladu yng Nghymru. Roedd iddi 50 lloc ac roedd yn cysylltu Merthyr Tudful a Chaerdydd.

Camlas Morgannwg
Enghraifft o'r canlynolcamlas, Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig Edit this on Wikidata
Map
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Rhan o'r gamlas heddiw, ger yr M4
Camlas Morgannwg
ugWHRF
Terfyn, Cyfarthfa
ugFGATEu FEATURE
1 Lloc 1, Merthyr Tudful
ugFGATEu
2 Lloc Ynysfach
gFABZgl+l ugDOCKr
Doc
ugFGATEu
3 Lloc Seneddol
ugSTAIRu
4-5 Llociau Glyndyrus
ugDOCKl gFKRZ ugDOCKr
Doc a Doc Abercannaid Uchaf
gSTR FEATURE
Abercannaid
ugSTAIRu FEATURE
6-7 Llociau Aberfan
ugFGATEu
8 Lloc Pontygwaith
ugFGATEu
9 Lloc Cefnglas
ugLOCKSu
10-17 Llociau Abercynon (8)
gSTRq gFABZgr+r
Camlas Aberdâr
FEATURE ugLOCKSu
18-23 Llociau Abercynon (6)
ugFGATEu
24 Lloc Isaf
uexSTR+l geuKRZo uexSTRr
Dyfrbont Afon Taf
gFABZgl+l ugHWHRF
Y Basn
ugFGATEu
25 Lloc Ynyscaedudwg
gSTR FEATURE
Cilfynydd
FEATURE gSTR
Pontypridd
ugFGATEu
26 Lloc Ty'n y graig
ugFGATEu
27 Lloc Heol
ugSTAIRu
28-29 Lloc yr Odin
ugDOCKl gFABZgr+r
Basn Hopkin Morgan
ugFGATEu
30 Lloc Trallwn
ugDOCKl gFABZgr+r
Basn Gweithdy Cadwyn Brown Lenox
ugSTAIRu
31-32 Llociau Ynysanghared
FEATURE gSTR
Trefforest
ugWHRF gSTR
Camlas Doctor
gSTR ugFGATEu
33 Lloc Dyffryn
gSTR ugFGATEu
34 Lloc Dynea
gSTRl gABZg+r FEATURE
Rhydyfelin
gFABZgl+l ugDOCKr
Doc Bad
ugSTAIRu
35-37 Llociau Treble
FEATURE ugFGATEu
38 Lloc Ffynnon Taf
ugFGATEu
39 Lloc Caegias
ugFGATEu
40 Lloc Portobello
FEATURE ugFGATEu
41 Tongwynlais, Lloc Ton
ugFGATEu
42 Lloc Llwynymellt
ugFGATEu
43 Lloc Fforest
ugFGATEu
44 Lloc Melingruffydd
FEATURE ugFGATEu
45 Lloc Llandaf
ugFGATEu
46 Lloc Coleg
ugFGATEu
47 Lloc Gabalfa
gFABZgl+l ugDOCKr
Iard Cambrian
ugFGATEu
48 Lloc Mynachdy
ugFGATEu
49 Lloc Heol Gogledd
ugFGATEu
50 Lloc Crockherbtown
FEATURE gTUNNEL1
Caerdydd, Y Twnnel
gABZgl gSTRq
Cangen Doc Gorllewin
ugFGATEu
51 Lloc Newydd
ugFGATEu
Lloc Môr
uDOCKSa
Bae Caerdydd

Dechreuwyd ei hadeiladu ym 1790. Roedd meistri haearn Merthyr yn ariannu'r gamlas am ei bod hi'n hanfodol iddynt gael ffordd i gludo haearn i'r môr. Yr adeiladwr oedd Thomas Dadford, disgybl i'r peiriannydd James Brindley.

Cwblhawyd y gwaith rhwng Merthyr Tudful a Phontypridd ym 1792, a rhwng Pontypridd a Chaerdydd ym 1794. Gorffennwyd y gamlas yn gyfangwbl wrth agor lloc môr ym 1798. Costiodd y cyfan £103,600.

Prynodd Ardalydd Bute gyfranddaliadau'r gamlas ym 1883.

Collodd y gamlas ei bri ar ôl agor Rheilffordd Dyffryn Taf. Erbyn heddiw does dim ond rhai olion (pontydd a llociau) yn aros.

Eginyn erthygl sydd uchod am gludiant. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.