Pen y Mwd
Hen domen, neu fwnt, o'r Oesoedd Canol ydy Pen y Mwd, heb y mur gwarcheidiol arferol, sef y “beili”. Lleoliad: pentref Abergwyngregyn, Gwynedd; cyfeiriad grid SH656726. Mae'n bosib mai ffurf ar y gair 'mwnt' ('mwnt a beili') yw 'mwd' yn yr enw yma, neu dalfyriad o 'mwdwl' (gw. 'Pen y Mwdwl, Bro Gernyw).
 | |
| Math | castell mwnt a beili  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Teyrnas Gwynedd |
| Lleoliad | Abergwyngregyn |
| Sir | Gwynedd |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 53.233925°N 4.014488°W |
| Cod OS | SH6566872640 |
 | |
| Statws treftadaeth | heneb gofrestredig |
| Manylion | |
| Dynodwr Cadw | CN007 |
Cysylltir y castell hwn â theyrnasiad Llywelyn Fawr, ei fab Dafydd ap Llywelyn a'i ŵyr Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru. Lleolid prif lys Teyrnas Gwynedd gerllaw, efallai ar safle Pen-y-bryn. Mae'r castell yn amddiffyn yr hen ffordd dros Fwlch y Ddeufaen ac yn gwarchod y fferi strategol dros Afon Menai i Lanfaes, prif borthladd Gwynedd yng nghyfnod y Tywysogion.
Fe'i cofrestrwyd gan Cadw a chaiff ei adnabod gyda'r rhif SAM: CN007 .[1]
Fe godwyd y rhan fwyaf o'r tomenni hyn yng Nghymru rhywdro rhwng degawdau olaf yr 11g ac ail hanner y 12g allan o bridd a charreg, gyda ffos o'u cwmpas fel rheol. Y Normaniaid ddaeth â'r math hwn o amddiffynfa o Ffrainc i wledydd Prydain a mabwysiadwyd y dechnoleg gan y Cymry. Mae'r clwstwr mwyaf o'r tomennydd hyn drwy wledydd Prydain i'w weld yn ardal y gororau (neu'r Mers): sef Swydd Amwythig, Swydd Gaer, Swydd Henffordd, Powys a Sir y Fflint fel y caiff ei adnabod heddiw.[2]
-
Y mwnt -
Lleoliad o fewn pentref bychan Abergwyngregyn
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Data Cadw
- ↑ ["Gwefan English Heritage; adalwyd 22/10/2010 (Saesneg)". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-11-06. Cyrchwyd 2010-10-25. Gwefan English Heritage; adalwyd 22/10/2010 (Saesneg)]