Rhyfeloedd dros annibyniaeth Iwerddon

Dyma restr o wrthryfeloedd a rhyfeloedd dros annibynniaeth Iwerddon.

Patrick Pearse, arweinydd yr 'Irish Volunteers' yn 1916

James Connolly, arweinydd yr 'Irish Citizen Army' yn 1916

Rhyfeloedd y 16g golygu

Aodh Ó Néill (Huw O'Neill), Iarll Tír Eoghain

1534 - Gwrthryfel gan Ieirll Kildare
1580 - Gwrthryfel Munster. Yn 1583 bu gwrthryfel Munster yn erbyn llywodraethwyr milwrol Elisabeth I.
1595 - Ymunodd Huw O'Neill, Iarll Tyrone, â Huw O'Donnell Coch mewn gwrthryfel yn erbyn Elisabeth I mewn ymgais i warchod y ffordd Gaeleg o fyw.
Yn 1598 cafwyd buddugoliaeth Huw O'Neill ym Mrwydr Yellow Ford. Yn 1601 gorchfygwyd Huw O'Neill a Hugh O'Donnell, ynghyd â milwyr Sbaen, gan Mountjoy ym Mrwydr Kinsale. Yn 1603 ildiodd Huw O'Neill. Cwblhawyd goresgyniad Tuduraidd o Iwerddon. Cafodd cyfraith Lloegr ei orfodi ledled Iwerddon.^[1]

1641 - Dim ond 59 y cant o dir Iwerddon oedd yn cael ei ddal gan Gatholigion. Bu gwrthryfel Catholig-Gaelig mewn ymgais i adennill tiroedd a atafaelwyd. Daeth y gwrthryfel i ben yn 1649.
1646 - Mae Eoghan Ruadh Ó Néill yn curo byddinoedd o'r Alban dan arweiniad Robert Munro yn Benburb.
1691- Gorchfygwyd lluoedd Catholig ym Mrwydr Aughrim. Ildiwyd Limerick.^[1]

Theobald Wolfe Tone, arweinydd rhyfel 1798

Arweinydd rhyfel 1803, Robert Emmet

1796 - Ceisiodd llynges Ffrengig o 35 o longau gyda Wolfe Tone ar ei bwrdd lanio ym Mae Bantry ond cawsant eu hatal gan dywydd garw.
1798 - Gwrthryfel 1798.
1803 - Gwrthryfel yn Nulyn dan arweiniad Robert Emmet, a gafodd ei arestio, ei roi ar brawf, a'i ddienyddio.
1813 - "Brwydr Garvagh" rhwng 'Rhubanwyr' Catholig ac Orenwyr.
1866 - Teithiodd Kelly, cyn-filwr o Ryfel Cartref America, i Iwerddon a bu'n gyfrifol am baratoi ar gyfer gwrthryfel yn y Ffeniaid. Ar 5 Mawrth 1867 methodd wrthryfel y Ffeniaid.^[1]

1916 - Gwrthryfel y Pasg
1919-21 - Rhyfel Annibyniaeth Iwerddon
1922-23 - Rhyfel cartref Iwerddon dros dermau annibynniaeth y cytundeb Eingl-Gwyddelig

(Bu gweithgawrch yr IRA wedi hyn a dermwyd yn anghyfreithiol o 1931 gan lywodraeth De Iwerddon.)^[1]