Salfit
Dinas yng ngwladwriaeth Palesteina yw Salfit (Arabeg: سلفيت), neu Salfeet, ar y Lan Orllewinol. Mae Salfit wedi'i lleoli ar uchder o 570 m (1870 tr) gerllaw Ariel, sydd yn Israel. Yn ôl Swyddfa Ystadegau Canolog Palestina (PCBS), roedd gan Salfit boblogaeth o 10,911 yn 2017.[1] Fe'i gweinyddir heddiw gan Awdurdod Palesteina a hynny ers Cytundeb Dros Dro Oslo, 1995, mewn ardal sydd wedi'i dosbarthu fel Ardal B. Salfit yw prif-dref llywodraethiaeth o'r un enw, Llywodraethiaeth Salfit.
 | |
| Math | dinas, Bwrdeistrefi Gwladwriaeth Palesteina  |
|---|---|
| Poblogaeth | 2,500, 901, 1,415, 1,830, 3,293, 3,696, 7,101, 8,682, 10,911 |
| Cylchfa amser | UTC+2, UTC+03:00 |
| Gefeilldref/i | |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Arabeg |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Llywodraethiaeth Salfit |
| Gwlad |  Palesteina |
| Arwynebedd | 23,062 Dunam |
| Uwch y môr | 570 metr |
| Yn ffinio gyda | Marda, Iskaka, Kefl Hares, Haris, Bruqin, Farkha, Khirbet Qeis, Ammuriya, Nablus, Al-Lubban ash-Sharqiya |
| Cyfesurynnau | 32.0819°N 35.1822°E |
| Cod post | 390 |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | Q104117174 |
 | |
Etymologeg golygu
Yn ôl Siambr Fasnach Salfit, mae'r gair "Salfit" yn air Canaaneaidd sy'n golygu "basged o rawnwin" ('Sal' yn golygu 'basged' a ffit sy'n golygu 'grawnwin').[2] Awgrymodd Palmer ym 1881 fod yr enw'n o bosibl yn golygu "tir gwastad, wedi ei aredig".[3]
Hanes golygu
Daethpwyd o hyd i grochenwaith o'r Oes Haearn I, Oes yr Haearn II, Persaidd, Helenistig, a'r cyfnod Rhufeinig, tra na ddarganfuwyd unrhyw siroedd o'r oes Fysantaidd.[4]
Yn ôl Ronnie Ellenblum, ailsefydlwyd Salfit yn ystod rheolaeth Fwslimaidd gynnar (7fed - 11g) a datblygodd fel tref trwy gyfnod y Croesgadwyr. Yn y 12g a'r 13g, dim ond Mwslemiaid oedd yn byw yn Salfit.[5]
Cyfnod mandad Prydain golygu
Yng nghyfrifiad 1922 o Balesteina a gynhaliwyd gan awdurdodau Mandad Prydain, roedd gan Salfit boblogaeth o 901; 899 o Fwslimiaid [6] a 2 Gristion Uniongred.[7][8]
Yn ystadegau 1945 roedd y boblogaeth yn 1,830 - a phob un yn Fwslim,[9] tra bod cyfanswm arwynebedd y tir yn 23,117 dunam yn ôl arolwg swyddogol o dir a phoblogaeth.[10] O hyn, dyrannwyd 10,853 ar gyfer planhigfeydd a thir dyfrhau, 3,545 ar gyfer grawnfwydydd,[11] tra bod 100 o dunam wedi'u dosbarthu fel ardaloedd i fyw ynddo.[12]
1967, wedi hynny golygu
Mae Salfit wedi bod dan feddiant Israel ers Rhyfel Chwe Diwrnod 1967.
Economi golygu
Mae Salfit yn ganolfan weinyddol a masnachol o bwys ar gyfer y dwsinau o bentrefi o'i chwmpas. Fodd bynnag, mae'r llwybr ar gyfer Palestiniaid o ardaloedd y gogledd o Salfit wedi'u cau gan Fyddin Israel [13] Ceir sawl swyddfa a sefydliad llywodraethol yn y ddinas. Darperir gwasanaethau addysg yn Salfit gan bedair ysgol fodern yn ogystal â champws Prifysgol Agored Al-Quds.[14]
Mae Salfit a'r cylch yn adnabyddus ym maes torri cerrig a marmor.[2]
Llywodraethiaeth Salfit yw'r cynhyrchydd olew olewydd mwyaf yn nhiriogaethau Palestina, gan gynhyrchu 1,500 tunnell yn flynyddol.[15]
Ar 30 Mai 2008 cyflwynodd Is-gennad Cyffredinol yr Unol Daleithiau yn Jerwsalem 700 o lyfrau a 100 o gylchgronau ar gyfer llyfrgell newydd yn y Ganolfan Ddysgu yn y Gymuned yn Salfit a mynychwyd y seremoni gan swyddog Gweinidogaeth Ieuenctid a Chwaraeon PA, Hussein Azzam, Dirprwy Lywodraethwr Salfit, Nawaf Souf.[16] Mae'r Ganolfan Gymunedol wedi'i lleoli ar Stryd al-Madares yn Salfit ac fe'i sefydlwyd gan y Relief International Schools Online (RISOL) yn 2007.
Cwblhawyd Ysbyty Salfit yn 2006. Cyn hyn, yr ysbytai agosaf oedd ysbytai Nablus, Tulkarm a Ramallah, pob un yn fwy nag awr mewn car i ffwrdd.[17]
Gwaith trin dŵr golygu
Mae nifer fawr o ffynhonnau dŵr yn y ddinas ac o'i chwmpas ond ni allant ymdopi â galw cynyddol y ddinas. Am y naw mlynedd diwethaf, mae'r fwrdeistref wedi bod yn ceisio adeiladu gwaith trin dŵr gwastraff i wasanaethu trigolion tref Salfit.[18][19]
Roedd y gwaith trin dwr i fod i gael ei adeiladu ar dir Llywodraethiaeth Salfit 13 kilometre (8.1 mi) o dref Salfit. Derbyniodd y fwrdeistref grant o 22 miliwn ewro gan lywodraeth yr Almaen i adeiladu’r gwaith a phibell i’r dref ond Byddin Israel (IDF) atal adeiladu’r adeilad a chipio’r holl offer oherwydd yr honnwyd y byddai’n ymyrryd ag aneddiadau Israel gerllaw.
Dychwelwyd yr offer 18 mis yn ddiweddarach. O ganlyniad, bu’n rhaid i’r dref gymryd benthyciad i brynu darn newydd o dir wyth cilomedr yn agosach at ei chyrion a benthyciad arall o 2 filiwn ewro i symud y pibellau a’r ceblau trydan. Er i Israel gymeradwyo safle newydd y planhigyn, bydd Mur Israelaidd y Lan Orllewinol nawr yn gwahanu Salfit o'r ffatri garthffosiaeth.
Ym mis Mai 2006, galwyd ar sefydliadau hawliau dynol rhyngwladol i weld carthffosiaeth o anheddiadau tref Ariel yn rhedeg i diroedd amaethyddol Salfit, i'r gogledd o'r ddinas ac yn niweidio'r amaethyddiaeth a'r amgylchedd o'i chwmpas.
Ym mis Mehefin, 2016, bu’n rhaid i Salfit a threfi eraill yr ardal fynd heb ddŵr yfed am wythnosau, wrth i Israel leihau faint o ddŵr roedd yn ei werthu i’r Palesteiniaid.[20]
Cyfeiriadau golygu
- ↑ 2017 PCBS Census Palestinian Central Bureau of Statistics. p. 72.
- ↑ 2.0 2.1 History and Development. Salfit Chamber of Commerce.
- ↑ Palmer, 1881, p. 241
- ↑ Finkelstein and Lederman, 1997, p. 473.
- ↑ Ellenblum, 2003, p. 263
- ↑ Barron, 1923, Table IX, Sub-district of Nablus, p. 25
- ↑ Barron, 1923, Table XV, p. 47
- ↑ Mills, 1932, p. 64
- ↑ Government of Palestine, Department of Statistics, 1945, p. 19
- ↑ Government of Palestine, Department of Statistics. Village Statistics, April, 1945. Quoted in Hadawi, 1970, p. 61
- ↑ Government of Palestine, Department of Statistics. Village Statistics, April, 1945. Quoted in Hadawi, 1970, p. 107
- ↑ Government of Palestine, Department of Statistics. Village Statistics, April, 1945. Quoted in Hadawi, 1970, p. 157
- ↑ Makdisi, 2008, p. 34.
- ↑ Al-Quds Open University.
- ↑ Salfit Chamber of Commerce, Industry and Agriculture
- ↑ US consulate Jerusalem
- ↑ Salfit Hospital Project Fact Sheet Archifwyd 2011-10-03 yn y Peiriant Wayback.. United Nations Development Programme.
- ↑ "Salfit Municipal website". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-09-11. Cyrchwyd 2021-08-19.
- ↑ "copi archif" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2021-08-20. Cyrchwyd 2021-08-19.
- ↑ Israel incapable of telling truth about water it steals from Palestinians, by Amira Hass, Jun. 22, 2016, Haaretz
Llyfryddiaeth golygu
- Bardin, Hillel (2012). A Zionist among Palestinians. Indiana University Press. ISBN 978-0253002235.
Salfit Communist.
- Barron, J.B., gol. (1923). Palestine: Report and General Abstracts of the Census of 1922. Government of Palestine.
- Conder, C.R.; Kitchener, H.H. (1882). The Survey of Western Palestine: Memoirs of the Topography, Orography, Hydrography, and Archaeology. 2. London: Committee of the Palestine Exploration Fund.
- Doumani, B. (1995). Rediscovering Palestine: Merchants and Peasants in Jabal Nablus, 1700-1900. University of California Press. ISBN 978-0-520-20370-9.
- Ellenblum, Ronnie (2003). Frankish Rural Settlement in the Latin Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. ISBN 9780521521871.
- Finkelstein, I.; Lederman, Zvi, gol. (1997). Highlands of many cultures. Tel Aviv: Institute of Archaeology of Tel Aviv University Publications Section. ISBN 965-440-007-3.
- Government of Jordan, Department of Statistics (1964). First Census of Population and Housing. Volume I: Final Tables; General Characteristics of the Population (PDF).
- Government of Palestine, Department of Statistics (1945). Village Statistics, April, 1945.
- Greenberg, Ela (2010). Preparing the Mothers of Tomorrow: Education and Islam in Mandate Palestine. University of Texas Press. ISBN 978-0292721197.
- Hadawi, S. (1970). Village Statistics of 1945: A Classification of Land and Area ownership in Palestine. Palestine Liberation Organization Research Center. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-12-08. Cyrchwyd 2012-12-21.
- Holtmann, Phillip (2009). Martyrdom, Not Suicide: The Legality of Hamas' Bombings in the Mid-1990s in Modern Islamic Jurisprudence. GRIN Verlag. ISBN 978-3640473335.
- Hütteroth, Wolf-Dieter; Abdulfattah, Kamal (1977). Historical Geography of Palestine, Transjordan and Southern Syria in the Late 16th Century. Erlanger Geographische Arbeiten, Sonderband 5. Erlangen, Germany: Vorstand der Fränkischen Geographischen Gesellschaft. ISBN 3-920405-41-2.
- Lockman, Zackary; Beinin, J., gol. (1989). Intifada: The Palestinian Uprising Against Israeli Occupation. Merip. ISBN 0-89608-363-2.
- Makdisi, S. (2008). Palestine inside out: an everyday occupation. New York: W.W. Norton.
- Mills, E., gol. (1932). Census of Palestine 1931. Population of Villages, Towns and Administrative Areas. Jerusalem: Government of Palestine.
- Palmer, E.H. (1881). The Survey of Western Palestine: Arabic and English Name Lists Collected During the Survey by Lieutenants Conder and Kitchener, R. E. Transliterated and Explained by E.H. Palmer. Committee of the Palestine Exploration Fund.
- Robinson, E.; Smith, E. (1841). Biblical Researches in Palestine, Mount Sinai and Arabia Petraea: A Journal of Travels in the year 1838. 3. Boston: Crocker & Brewster.
- Robinson, Glenn E. (1997). Building a Palestinian State: The Incomplete Revolution. Indiana University Press. ISBN 0253210828.
Salfit Intifada.
Dolenni allanol golygu
- Gwefan Dinesig Swyddogol
- Siambrau Masnach Salfit
- Gwefan Dinas Salfit
- Croeso i Ddinas Salfit
- Dinas Salfit, Croeso i Balesteina
- Arolwg o Balesteina Gorllewinol, Map 14: IAA, comin Wikimedia
- Dinesig Salfit (gan gynnwys Ardal Khirbet Qeis) (Taflen Ffeithiau), Sefydliad Ymchwil Gymhwysol - Jerwsalem (ARIJ)
- Proffil Dinas Salfit (gan gynnwys Ardal Khirbet Qeis), ARIJ
- Salfit, awyrlun, ARIJ
- Blaenoriaethau ac Anghenion Datblygu yn Salfit, ARIJ
