Slafonia
Rhanbarth hanesyddol yn nwyrain Croatia yw Slafonia[1] (Croateg: Slavoija). Dyma'r fraich uchaf o dir yn y siâp cryman sy'n nodweddu amlinell tiriogaeth Croatia, ac mae'n un o bedwar rhanbarth hanesyddol y wlad, ynghyd â pherfeddwlad Croatia neu Groatia yn ei hanfod (Središnja Hrvatska), Dalmatia, ac Istria. Cynrychiolir Slafonia gan darian gyda bela ar gefndir glas ar arfbais Croatia, a ymddangosir hefyd ar y faner genedlaethol. Mae ganddi dir amaethyddol ffrwythlon a choediog sy'n ffinio ag Afon Drava i'r gogledd, Afon Sava i'r de, ac Afon Donaw i'r dwyrain.
.jpg) | |
 | |
| Math | gwastatir, endid tiriogaethol gweinyddol, ardal hanesyddol  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Gwlad |  Croatia |
| Arwynebedd | 12,556 km² |
| Cyfesurynnau | 45.45°N 17.9167°E |
 | |
Er ei bod yn un o ranbarthau hanesyddol y wlad, nid yw Slafonia yn adran lywodraethol o fewn y Groatia gyfoes. Mae'n 12,556 km sgwâr, sef dros hanner maint Cymru, ond â phoblogaeth o dim ond 806,192, sef llai na thraean o boblogaeth Cymru.
Ni ddylid drysu Slafonia gyda Slofenia (Slofeneg: Slovenija), y wladwriaeth annibynnol sy'n ffinio â gogledd-orllewin Croatia.
Hanes golygu
Yr enw ar yr ardal ers amser maith yw Slafonia a'i thrigolion yn Slafoniaid. Hyd nes 1849, roedd Slafonia ynghyd â pherfeddwlad Croatia, yn ran o ymerodraeth neu wladwriaeth Hwngari gydag Osijek yn brifddinas arni.
O dan Augustus Cesar, Ymerawdwr yr Ymerodraeth Rufeinig, meddiannwyd tir gwastad Pannonia (Hwngari gyfoes a thiroedd oddi cwmpas) ac fe gelwid yn Pannonia Savia ar ôl Afon Sava. Dywedir i'r Ymerawdwr, Probus, ddatblygu diwylliant y winwydden. Yn ddiweddarach, pasiodd y rhanbarth o dan reolaeth yr Ymerodraeth Fysantaidd am gyfnod. Yn dilyn goresgyn y diriogaeth gan yr Afariaid ("Avars") a erlidwyd gan filwyr Siarlymaen cafwyd mewnfudiad o Slafiaid o dalaith Dalmatia ar yr arfordir.
Yn y 9g, daeth yr ardal dan ddylanwad Cristnogaeth gan y seintiau Uniongred, Cyril a Methodius. Er i'r llwythi wrthsefyll y Bwlgariaid, syrthiodd dan reolaeth yr Hwngariaid yn 10g. Yn gynnar yn y 12g, ailymgeisiodd yr Ymerodraeth Fysantaidd gipio'r tir ond fe'i trechwyd yn 1127. Yn ôl pob tebyg bu iddynt ymgeisio eto yn 1162, ond methu am y tro olaf.
Rheolwyd Slafonia wedyn gan uchelwyr (Ban) lleol gan dywysogion tŷ brenhinol Hwngari. Yn 1471, ymosodwyd ar y tiriogaeth gan y Tyrciaid Otomanaidd (1471–1476) ac yna yn 1484 a 1524. Mae cytundeb a lofnodwyd ym 1562 cyflwynwyd Slafonia i'r Ymerodraeth Otomanaidd tra bod Croatia (y dalaith) yn feddiant i Awstria. Daeth y cyfnod yma o dan reolaeth y Tyrciaid i ben yn 1699 yn sgil Cytundeb Karlowitz.[2]
Rhyfel Annibyniaeth Croatia golygu
Yn sgil cwymp yr hen Iwgoslafia yn dilyn datganiad annibyniaeth Croatia yn 1991, datganodd y Serbiaid yn ardal Krajina eu gwladwriaeth annibynnol eu hunain, ac yna pocedi o ddwyrain a gorllewin talaith Slafonia gan gynnwys dinasoedd a threfi Osijek, Vinkovci, Županja, Vukovar, Ilok, a Baranja. Yn y rhannau yma o'r Krajina (mae'r gair yn golygu "Gororau" neu "tir y ffin" mewn Serbo-Croateg) roedd y boblogaeth yn gymysg ethnig ond gyda mwyafrif o ran niferoedd yn Groatiaid. Arweiniodd hyn at ryfel. Roedd y rhan orllewinnol yn cynnwys crib ddaearyddol Okučani a'r rhan fwyaf o fynyddoedd Psunj. Ym mis Mai 1995, dychwelwyd y rhan orllewinnol i reolaeth Croatia annibynnol yn dilyn llwyddiant Cadgyrch Storm (Operacija Oluja yn Groateg). Dychwelwyd gweddill rhan ddwyreiniol y dalaith i Groatia yn 1998.
Hynodrwydd golygu
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Geiriadur yr Academi, "Slafonia".
- ↑ Dezobry et Bachelet, Dictionnaire de biographie, T. 1, 1878, Nodyn:P..