Wicipedia

Trochi iaith

techneg dysgu ail neu drydedd iaith i bobl neu ddisgyblion o deuluoedd nad sy'n siarad yr iaith a ddymunir ddod yn rhugl ynddi

Mae trochi iaith, hefyd trochi ieithyddol[1] yn dechneg a ddefnyddir mewn addysg iaith ddwyieithog lle defnyddir dwy iaith ar gyfer addysgu mewn amrywiaeth o bynciau, gan gynnwys mathemateg, gwyddoniaeth, neu astudiaethau cymdeithasol. Yn Saesneg, cyfeirir at yr ieithoedd fel L1 ac L2, a defnyddir yr un termau weithiau gan ieithyddwyr yn y Gymraeg: L1 yw iaith frodorol yr myfyriwr ac L2 yw’r ail iaith i’w chaffael trwy raglenni a thechnegau trochi. Mae yna wahanol fathau o drochi iaith sy'n dibynnu ar oedran y myfyrwyr, yr amser a dreulir trwy gyfrwng yr L2 yn y dosbarth, y pynciau a addysgir, a lefel cyfranogiad siaradwyr L1.[2]

Trochi iaith
Enghraifft o'r canlynolsecond-language acquisition, language transfer, teaching method Edit this on Wikidata
MathAddysgeg, learning theory Edit this on Wikidata
Y gwrthwynebQ16887530 Edit this on Wikidata
Ysgol drochi St. Louis Language Immersion School, St. Louis, Missouri
Ysgol Diwan yn An Oriant sy'n cyflwyno'r dull trochi fel modd dysgu yn y Llydaweg
Pencadlys Mudiad Meithrin yn Aberystwyth sydd wedi gwneud llawer dros ddatblygu polisïau ac arfer da wrth drochi iaith

Er bod rhaglenni’n amrywio yn ôl gwlad a chyd-destun, nod cyffredinol y rhan fwyaf o raglenni trochi iaith yw hyrwyddo dwyieithrwydd rhwng y ddwy set wahanol o siaradwyr iaith. Mewn llawer o achosion, mae dwyddiwylliannedd hefyd yn nod i siaradwyr yr iaith fwyafrifol (yr iaith a siaredir gan fwyafrif y boblogaeth gyfagos) a’r iaith leiafrifol (yr iaith nad yw’n iaith fwyafrifol). Mae ymchwil wedi dangos bod y mathau hyn o addysg ddwyieithog yn rhoi mwy o ddealltwriaeth gyffredinol o iaith i fyfyrwyr ac yn cynhyrchu’r L2 mewn modd brodorol, yn enwedig mwy o gysylltiad â diwylliannau eraill a chadwraeth ieithoedd, yn enwedig ieithoedd treftadaeth.

Mathau o ddysgwyr golygu

Gall mathau o drochi iaith amrywio o ran cyfanswm yr amser y mae myfyrwyr yn ei dreulio yn y rhaglen a hefyd o ran eu hoedran.

Mathau a drochi yn ôl amser dysgu:

  • Trochi llwyr: Mewn trochi llwyr, iaith yr addysgu yw L2 y myfyrwyr, sy'n golygu bod myfyrwyr yn treulio 100% o'r diwrnod ysgol yn eu L2. Fodd bynnag, un broblem honedig gyda'r math hwn o drochi iaith yw bod myfyrwyr yn ei chael hi'n anodd deall cysyniadau mwy haniaethol a chymhleth os cânt eu haddysgu trwy eu L2 yn unig.[angen ffynhonnell]
  • Trochi rhannol: Mewn rhaglenni trochi rhannol, rhennir amser dosbarth rhwng L1 ac L2 y myfyrwyr. Yn y rhan fwyaf o achosion, caiff amser ei rhannu'n gyfartal rhwng yr ieithoedd. Honnir bod myfyrwyr yn ffafrio'r math hwn o drochi iaith.[angen ffynhonnell]
  • Trochi dwy ffordd: Mae'r math hwn, a elwir hefyd yn drochi dwyieithog, yn ffordd o integreiddio myfyrwyr yr iaith leiafrifol a myfyrwyr yr iaith fwyafrifol i'r un ystafell ddosbarth gyda'r nod o ragoriaeth academaidd a hyfedredd dwyieithog ar gyfer y ddau grŵp o fyfyrwyr. Yn y math hwn o drochi iaith, gellir defnyddio'r ddwy iaith ar gyfer yr addysgu, ond dim ond un iaith a ddefnyddir ar y tro. Mae myfyrwyr yn dysgu ieithoedd trwy ryngweithio â'u cyfoedion a'u hathrawon. Mae'r dull hwn o drochi iaith yn iaith boblogaidd yn America.[3]

Mathau o drochi yn ôl oedran:

  • Trochi cynnar: Mae myfyrwyr yn dechrau dysgu eu hail iaith yn 5 neu 6 oed.[4]
  • Trochi canol: Mae myfyrwyr yn dechrau dysgu eu hail iaith pan fyddant tua 9 neu 10 oed.
  • Trochi hwyr: Mae myfyrwyr yn dechrau dysgu eu hail iaith ar ôl 11 oed.[5]

Gellir rhannu'r camau trochi hefyd yn:

  • Trochi llwyr cynnar: addysg yn L2 ar 90-100%, fel arfer yn dechrau mewn meithrinfa neu'r ysgol gynradd.
  • Trochi rhannol cynnar: addysg yn L2 ar 50%, fel arfer yn dechrau mewn meithrinfa neu'r ysgol gynradd.
  • Trochi canolig (neu oedi) cyfan gwbl: addysg yn L2 ar 90%, fel arfer yn dechrau ym mlwyddyn 5.
  • Trochi rhannol ganol (neu oedi): addysg yn L2 ar 50%, fel arfer yn dechrau ym mlwyddyn 5.
  • Trochi llwyr hwyr: addysg yn L2 ar 80%, fel arfer yn dechrau ym mlwyddyn 7 neu 8.
  • Trochi rhannol hwyr: addysg yn L2 ar 50%, fel arfer yn dechrau ym mlwyddyn 7 neu 8.[6]

Addysg golygu

Mae trochi iaith yn cael ei ystyried yn ddull hyfforddi iaith dramor da iawn. O ganlyniad, gellir gwella hyfedredd llafar yn arbennig, ar yr amod y bodlonir nifer o amodau:[7]

  • Rhaid i’r cynnig iaith fod yn ddigon amrywiol
  • a bod o ansawdd digonol, dim tafodiaith er enghraifft.[angen ffynhonnell]
  • Rhaid i'r sawl sy'n cymryd rhan yn y trochi iaith feistroli lefel sylfaenol benodol o'r iaith yn barod er mwyn gallu gwneud cynnydd digonol, fel arall bydd gormod yn "drosto". [angen ffynhonnell]
  • Os yw grŵp yn cymryd rhan mewn trochi iaith, rhaid bod yn ofalus nad yw'r aelodau yn disgyn yn ôl ar eu mamiaith.
  • Dylai'r trochi iaith bara'n ddigon hir i chi ddod yn gyfarwydd â'r iaith dramor. Y rheol gyffredinol yw ei bod yn well cymryd cymaint o amser â phosibl i feddwl yn yr iaith dramor.

Defnyddir trochi iaith yn bennaf wrth ddysgu iaith dramor. Hyd yn oed os yw ei famiaith ei hun mewn perygl o fynd ar goll, er enghraifft oherwydd arhosiad hir dramor, gellir trefnu trochiad iaith yn ei famiaith ei hun. Mae mewnfudwyr neu geiswyr lloches hefyd yn anfon eu plant i'w mamwlad ar wyliau, yn rhannol er mwyn peidio ag anghofio'r iaith. Yn ymarferol, trefnir trochi iaith fel arfer drwy gyfrwng:

  • arhosiad gyda theulu gwesteiwr, o bosibl fel au pair,
  • cyfuniad o breswylfa gwaith, er enghraifft fel gwaith gwirfoddol, interniaeth neu swydd wyliau dramor,
  • cyfuniad o gwrs iaith ac aros mewn amgylchedd ble mae pobl yn siarad yr iaith,
  • weithiau mae hefyd yn bosibl trefnu trochi iaith yn anuniongyrchol: er enghraifft, mae Ffleminiaid yn cofrestru am ryw gwrs, gwersyll chwaraeon, gwaith gwirfoddol, er enghraifft, ond gyda mudiad Ffrangeg ei iaith. Yna bydd yn treulio ei arhosiad gyda phobl sy'n siarad Ffrangeg.

Trochi golygu

Yng Ngwlad Belg sy'n siarad Ffrangeg, mae trochi hefyd yn bodoli fel dull addysgeg mewn rhai ysgolion cynradd, wedi'i ysbrydoli gan system Canada. Bydd athro yn dod i'r dosbarth sydd ond yn siarad Iseldireg, Saesneg neu Almaeneg. Nid yw'r athro hwn o reidrwydd yn dod i addysgu'r iaith: gall hefyd addysgu pynciau eraill (rhifyddeg, daearyddiaeth, ac ati) yn Iseldireg, Saesneg neu Almaeneg. Gall hyn ddigwydd dros un neu ddwy wythnos yn olynol, neu hefyd, er enghraifft, un diwrnod yr wythnos, yn ystod y flwyddyn ysgol gyfan.

Mae’r system yn dod yn fwyfwy llwyddiannus (o 7 ysgol ar y dechrau ym 1999 i 113 o ysgolion cynradd yn 2007-2008[8] a 69 o ysgolion uwchradd yn 2008-2009[9]), i’r graddau ei fod yn anodd bellach cael digon o athrawon gyda diploma addysgeg yn yr iaith a ddefnyddir a gwybodaeth ddigonol o Ffrangeg. Mae tua 25% o'r ysgolion yn cynnig Saesneg, a 5% yn cynnig Almaeneg. Mae gweddill yr ysgolion yn cynnig Iseldireg.

Mae’r llwyddiant cynyddol hefyd yn golygu bod yr ysgolion sy’n cynnig trochi yn yr Iseldireg yn boblogaidd iawn gyda rhieni sydd am i’w plant fod yn ddwyieithog. Mae hyn wedyn wedi arwain at restrau aros hir ar gyfer cofrestru yn yr ysgolion trochi iaith hyn. Cofrestrodd ysgol yn Court-Saint-Étienne hyd yn oed rai plant heb eu geni ar 1 Medi 2008.

Mae'r system o "drochi" hefyd yn bodoli yn Ffrainc, ond yn yr achosion hyn, y nod yw cadw iaith leiafrifoledig yn fyw. Er enghraifft, yn Corsica, Llydaw (yr hyn a elwir yn ysgolion Diwan), gall rhai gwersi Ffrangeg gael eu disodli gan wersi yn yr iaith leol.

Mae gan yr Almaen rywbeth tebyg ar gyfer Sorbeg ac Iseldireg (rhai ysgolion yng Ngorllewin yr Almaen).

Gellir cymharu'r enghreifftiau uchod â'r Dosbarth Croeso ar gyfer newydd-ddyfodiaid i Fflandrys nad ydynt yn siarad Iseldireg.

Camau caffael iaith golygu

Cyn-gynhyrchu: a elwir hefyd yn "gyfnod tawel," mae'r cyfnod hwn yn para 10 awr i 6 mis mewn amgylchedd trochi iaith. Gall fod gan fyfyrwyr ddealltwriaeth oddefol o tua 500 o eiriau ond ni allant siarad yr iaith eto. Yn ystod y cyfnod dynwared hwn, mae myfyrwyr yn debygol o ailadrodd popeth maent yn ei glywed yn y dosbarth a gallant ymateb i luniau a chwestiynau ie-neu-na trwy ddefnyddio eu hystumiau fel nodio neu ysgwyd eu pen. Rhaid i'r dosbarth gynnwys lluniau a dulliau ymateb corfforol.[5]

Mae Cynhyrchu Cynnar, lle gall myfyrwyr feistroli tua 1000 o eiriau goddefol a gweithredol, yn para chwe mis ar ôl y cam cyn-gynhyrchu. Gall myfyrwyr ateb cwestiynau syml, fel cwestiynau ie-neu-na. Gallant hefyd ailadrodd a defnyddio ymadroddion dau air. Efallai na fyddant yn defnyddio patrymau yn gywir, ond gallant ddarganfod y broblem. Cyfnod hunan-ddarganfod yw hwn.[10]

Mae Eginiad Lleferydd, lle bydd gan fyfyrwyr tua 3000 o eiriau gweithredol, yn para flwyddyn ar ôl y cam cynhyrchu cynnar. Gall myfyrwyr ateb cwestiynau syml a defnyddio tri gair neu fwy mewn ymadroddion a phatrymau syml. Gall myfyrwyr ddeall y syniad cyffredinol o stori gyda lluniau ac efallai na fyddant yn gallu defnyddio'r patrymau'n gywir, ond gallant gywiro rhai ohonynt eu hunain. Gelwir hyn hefyd yn gyfnod hunan-gywiro. Mae athrawon yn canolbwyntio ar sgyrsiau yn y dosbarth yn ystod y cyfnod hwn.[10]

Rhuglder Canolradd, lle mae gan fyfyrwyr bron i 6000 o eiriau yn eu geirfa weithredol. Mae'r cam hwn yn para flwyddyn ar ôl ymddangosiad lleferydd. Mae myfyrwyr yn dechrau defnyddio brawddegau cymhleth yn eu siarad ac ysgrifennu a hefyd yn gwybod sut i ymateb i gwestiynau pobl eraill. Nid yw'n anodd iddynt ddefnyddio'r iaith darged i ddysgu mathemateg a gwyddoniaeth. Mae myfyrwyr yn dechrau defnyddio brawddegau mwy cymhleth wrth siarad ac ysgrifennu, ac maent yn barod i fynegi barn a rhannu eu meddyliau. Maent yn gofyn cwestiynau i egluro'r hyn y maent yn ei ddysgu yn y dosbarth. Dysgir mwy o ddiwylliant a llenyddiaeth yn y cyfnod hwn.[10]

Mae Rhuglder Uwch (a elwir hefyd yn Datblygiad Iaith Parhaus),[11] sy'n gofyn i fyfyrwyr wybod geirfa'r rhan fwyaf o'r maes cynnwys, yn para rhwng 4 a 10 mlynedd. Mae'n gyflawniad o hyfedredd iaith academaidd gwybyddol yn yr iaith darged. Mae gallu ail iaith y myfyrwyr wedi cyrraedd lefel frodorol.[10]

Trochi Iaith - Cymraeg golygu

 
Ysgol Pencae, Highfields, Llandaf, Caerdydd, safle pwrpasol gyntaf yr hen Ysgol Bryntaf, ysgol benodol cyfrwng Gymraeg cynnar a sefydlwyd yn yr 1940au

Bu lladmeryddion dros y dull trochi iaith ar gyfer y Gymraeg ers ganol yr 20g ac yn enwedig gyda thwf addysg cyfrwng Cymraeg ac yna'r angen i gymhathu plant o gefndiroedd Saesneg oedd wedi symud i fröydd lle roedd y Gymraeg yn iaith gymunedol ac yn iaith gyffredin yn yr ysgol. Ymhlith lladmeryddion y dull mae'r mudiad Rhieni dros Addysg Gymraeg ac arbenigwyr fel Heini Gruffudd.

Mae trochi iaith bellach wedi ei dderbyn fel y ffordd fwyaf effeithiol o sicrhau bod disgyblion o gefndiroedd di-Gymraeg yn gallu dysgu a siarad y Gymraeg yn rhugl. Yn Chwefror 2022 nododd adroddiad corff arolygu addysg Cymru, Estyn, bod "Trochi iaith yn parhau’n flaenoriaeth i gefnogi plant sy’n dysgu Cymraeg".[12]

Dyma'r dull a ddefnyddir gan sefydliadau addysgol Cymraeg fel Mudiad Meithrin. Ymysg y canllawiau mae'r rheol bod yr athrawon neu ofalwr ond yn siarad Cymraeg gyda'r plant ac i beidio cyfieithu i iaith arall. Awgrymir i beidio defnyddio'r dull brechdan wrth gyflwyno gair newydd - dweud y gair yn Cymraeg - rhoi'r gair yn Saesneg - ail-adrodd yn y Gymraeg.[13] Ceir adroddiad ar y dull trochi a ddefnyddiwyd dan faner 'Croesi'r Bont' ar natur y ddarpariaeth.[14]

Unedau Trochi Iaith golygu

Mae gwahanol siroedd yng Nghymru wedi cynnal Unedau Trochi Iaith, yng Ngwynedd ers yr 1990au. Erbyn y 2020au cytunwyd bod unedau o'r fath yn hanfodol ar gyfer sicrhau bod newydd-ddyfodiaid i Gymru neu i addysg Gymraeg yn gallu gwella eu Cymraeg yn fentro fewn i'r system addysg cyfrwng Cymraeg.[15] Ym mis Tachwedd 2021 cadarnhawyd bod 8 sir newydd yng Nghymru am sefydlu unedau trochi iaith, gan gynnwys Cyngor Sir Casnewydd ar gyfer Ysgol Gyfun Gwent Is Coed yn y ddinas.[16]

Cyrsiau a Gwyliau Trochi Iaith golygu

Ceir darpariaeth ar gyfer pobl sydd am ddysgu Cymraeg drwy'r dull trochi iaith mewn rhai canolfannau ar draws Cymru, ond efallai yr un mwyaf adnabyddus a phenodol yw Canolfan Iaith Nant Gwrtheyrn.

Mae'r Ganolfan yn cynnig gwyliau lle gall mynychwyr letya yn yr hen bentref a dilyn gweithgareddau yno ynghyd â derbyn gwersi Cymraeg.[17] Yn hyn o beth, mae patrwm y Nant yn debyg, er yn wahanol, i Coláiste Lurgan ar gyfer dysgu Gwyddeleg yn ardal Conamara, Iwerddon.

Mae SaySomethinginWelsh yn trefnu gwyliau trochi neu bŵtcamps[18].

Gweler hefyd golygu

Dolenni allanol golygu

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ "Dulliau Addysgu Dwyieithog" (PDF). Prifysgol Bangor. Cyrchwyd 3 Tachwedd 2022.
  2. ↑ "What is Language Immersion?". Gwefan Teachnology. Cyrchwyd 3 Tachwedd 2022.
  3. ↑ Nascimento, F. C. (2017). Benefits of Dual Language Immersion on the Academic Achievement of English Language Learners. International Journal of Literacies, 24(1), 1-15.
  4. ↑ Is Your Child Ready for Kindergarten?, https://www.rayitoschools.com/blog/is-your-child-ready-for-kindergarten/, adalwyd 20 September 2022
  5. ↑ 5.0 5.1 Cervantes-Soon, C. G. (2014). A Critical Look at Dual Language Immersion in the New Latin@ Diaspora. Bilingual Research Journal, 37(1), 64-82.
  6. ↑ Dicks, J. and Lee Kristmanson, P. (2008). French Immersion: When and Why? Archifwyd 2020-11-30 yn y Peiriant Wayback. THE STATE OF FRENCH-SECOND-LANGUAGE EDUCATION IN CANADA 2008, p. 1.
  7. ↑ "What the Research Says About Immersion". Centre for Advanced Research on Language Aquisition. Cyrchwyd 3 Tachwedd 2022.
  8. ↑ (fr)L'immersion linguistique dans le fondamental
  9. ↑ (fr) L’immersion linguistique dans l'enseignement secondaire
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 Housen, A., & Pierrard, M. (2005). Investigations in Instructed Second Language Acquisition. Berlin: De Gruyter Mouton.
  11. ↑ Giacalone Ramat, A. (2003). Typology and Second Language Acquisition. Berlin: De Gruyter Mouton.
  12. ↑ "Trochi iaith yn parhau'n flaenoriaeth i gefnogi plant sy'n dysgu Cymraeg". Estyn. 16 Chwefror 2022.
  13. ↑ "Beth yw'r dull trochi iaith" (PDF). Taflen Mudiad Meithrin. Cyrchwyd 3 Tachwedd 2022.
  14. ↑ "Y dull trochi iaith a chynllun Croesi'r Bont". Gwefan adnoddau dysgu Hwb Llywodraeth Cymru. Cyrchwyd 3 Tachwedd 2022.
  15. ↑ "Uned drochi iaith yn newid byd". BBC Cymru Fyw. 27 Awst 2017.
  16. ↑ "Uned trochi iaith 'yn her, ond mae'n werth e'". BBC Cymru Fyw. 22 Tachwedd 2021.
  17. ↑ "Cyrsiau Cymraeg yn Nant Gwrtheyrn". Canolfan Iaith Nant Gwrtheyrn. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-11-03. Cyrchwyd 3 Tachwedd 2022.
  18. ↑ "Bŵtcamp Sept 2022 - 19th to 26th - Lampeter". SSi Forum (yn Saesneg). 2022-07-08. Cyrchwyd 2022-11-22.
  Eginyn erthygl sydd uchod am iaith. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Trochi_iaith&oldid=12214856"