Amlyn ac Amig (llawysgrif)
Chwedl Gymraeg ganoloesol sy'n perthyn i nifer o gerddi Ewropeaidd tebyg, o'r un cyfnod yw Amlyn ac Amig. Mae'r storiau hyn, yn eu tro, yn seiliedig ar stori Geltaidd llawer hŷn.
 Tudalen gyntaf Amlyn ac Amig: Yn yr amser yr oedd pepyn hen yn fren-hin yng ngwlat ffringa y ganet mab y farchog arderchog bon+hedig o'r Almaen..." | |
| Enghraifft o'r canlynol | llawysgrif  |
|---|---|
| Iaith | Cymraeg |
| Dyddiad cyhoeddi | 1390s |
| Lleoliad | Coleg yr Iesu |
Roedd stori o'r enw'n boblogaidd iawn drwy Ewrop yn yr Oesoedd Canol. Ceir fersiwn Gymreig ohoni yn Llyfr Coch Hergest, o'r 14g.[1]
Y testun a'i ddyddiad golygu
Cedwir yr unig gopi canoloesol o Amlyn ac Amig yn Llyfr Coch Hergest (Coleg yr Iesu, Rhydychen MS 111; c. 1375-1425).[2]
Crynodeb golygu
Mae'r stori'n ymwneud â dau fachgen a anwyd ar yr un diwrnod ac sydd mor debyg, yn gorfforol, nes ei bod yn anodd iawn gwahaniaethu rhyngddyn nhw. Yn y fersiwn Gymraeg, mae'r dau gyfaill yn cael eu lladd mewn brwydr. Oherwydd eu bod mor driw i'w gilydd maen nhw'n gwneud camgymeriadau enbyd: twyllo eu pennaeth ac mewn ysgarmes, lladd cyfaill ac aberthu fau fachgen ifanc. Mae'r fersiwn gyntaf o'r stori yn y Lladin ac yn dyddio i 1090.
Llyfryddiaeth golygu
Y golygiad safonol o'r testun yw:
- Melville Richards (gol.), Breudwyt Ronabwy (Gwasg Prifysgol Cymru, Caerdydd, 1948). Adargraffiad 2012: ISBN 9780708326183
Ceir ymdriniaeth gan Dafydd Glyn Jones yn,
- Geraint Bowen (gol.), Y Traddodiad Rhyddiaith yn yr Oesau Canol (Gwasg Gomer, 1974)
Gweler hefyd golygu
- Amlyn ac Amig (drama) - drama gan Saunders Lewis a seiliwyd ar y fersiwn Cymraeg o stori Amlyn ac Amig.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Celtic Culture: A-Celti. ABC-CLIO. 2006. t. 525. ISBN 978-1-85109-440-0.
- ↑ "File G6900. - Llungopi o ddalen o Lyfr Coch Hergest (Jesus College MS CXI, Llyfrgell Bodley, Rhydychen) colofnau 1115-16". Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Cyrchwyd 19 Gorffennaf 2021.