Llyfr Coch Hergest

Llawysgrif hynafol yn yr iaith Gymraeg, a ysgrifennwyd tua 1382-1410, yw Llyfr Coch Hergest. Mae’n un o brif ffynonellau ar gyfer chwedlau'r Mabinogi a cheir ynddi ogystal sawl testun rhyddiaith Cymraeg Canol arall ac adran bwysig o gerddi.

Data cyffredinol
Enghraifft o'r canlynol	codex, Brut y Tywysogion, gwaith ysgrifenedig
Awdur	amryw o awduron
Iaith	Cymraeg, Saesneg
Dechrau/Sefydlu	1380s
Lleoliad	Llyfrgell Bodley
Yn cynnwys	Historia Regum Britanniae, Peniarth 20, Ystorya de Carolo Magno, Breuddwyd Rhonabwy, Trioedd Ynys Prydain, Pedair Cainc y Mabinogi, Meddygon Myddfai, Amlyn ac Amig
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Roedd ym meddiant y brudiwr a noddwr Hopcyn ap Tomas o Ynysforgan ac Ynysdawe ar ddechrau'r 15g. Ychwanegwyd haen o gerddi tua'r flwyddyn 1400, yn cynnwys awdlau moliant i Hopcyn gan feirdd fel Dafydd y Coed.

Un o ddalennau Llyfr Coch Hergest

Daw’r enw am ei bod wedi ei rwymo mewn lledr coch, a’i gysylltiad gyda Phlas Hergest yn Swydd Henffordd. Ymddengys iddo ddod i feddiant John Vaughan o Dretŵr yn 1465 ac iddo fynd oddi yno i Hergest. Bu ym meddiant y teulu hyd ddechrau'r 17g a dyna pam y cafodd yr enw. Fe roddwyd y llyfr gan y Parch. Thomas Wilkins i Goleg Yr Iesu, Rhydychen yn 1701, ac mae ar gadw yn Llyfrgell Bodley, Prifysgol Rhydychen.

Cynnwys

• Ystorya Dared
• Historia Regum Brittaniae (Brut Sieffre o Fynwy)
• Brut y Tywysogion
• Ystorya de Carolo Magno a chwedlau eraill am Siarlymaen
• Delw y Byd
• Chwedlau Saith Ddoethion Rhufain
• Breuddwyd Rhonabwy
• Detholiad o Drioedd
• Pedair Cainc y Mabinogi
  • Pwyll Pendefig Dyfed
  • Branwen ferch Llŷr
  • Manawydan fab Llŷr
  • Math fab Mathonwy
• Ystorya Bown o Hamtwn
• Testunau Meddygon Myddfai
• Amlyn ac Amig
• Testun o un o ramadegau'r beirdd
• Casgliad o ddiharebion Cymraeg
• Testunau gwaith rhai o Feirdd y Tywysogion
• Testunau cerddi eraill, gan rai o feirdd y 14eg ganrif

Ffynonellau

• 'Llyfr Coch Hergest'. Yn Meic Stephens (gol.) (1998), Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru. Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru.

Dolenni allanol

Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

Llyfr Coch Hergest

• Prifysgol Rhydychen: Delweddau dethol arlein o’r llyfr
• Dyfed Lloyd Evans: Cynnwys, rhannau o’r testun gwreiddiol, rhai trosiadau
• Mary Jones: Cynnwys, rhannau o’r testun, a rhai cyfieithiadau i’r Saesneg