Wicipedia

Rhestr o ddwbledi yn y Gymraeg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Llusiduonbach (sgwrs | cyfraniadau)
2,819 golygiad
Dim crynodeb golygu
Llusiduonbach (sgwrs | cyfraniadau)
2,819 golygiad
Llinell 1:
Mae'rMae’r rhestr hon yn cynnwys [[Dwbled|dwbledi]] sydd yn y [[Cymraeg|Gymraeg]]. Mae gan yr iaith nifer o ddwbledi brodorol pan mae gair [[Proto-Indo-Ewropeg]] gwreiddiol wedi datblygu yn wahanol trwy amser i greu geiriau gwahanol yn yr iaith fodern. Yn ogystal â hyn, mae'rmae’r Gymraeg wedi [[Gair benthyg|benthyca geiriau]] yn helaeth trwy'rtrwy’r ganrifoedd, yn enwedig o [[Lladin|Ladin]] a [[Saesneg]], dwy [[Ieithoedd Indo-Ewropeaidd|iaith Indo-Ewropeaidd]] arall, sydd wedi arwain at gyflwyno llawer mwy o ddwbledi yn yr iaith.
 
== Rhestr o ddwbledi o fonau Proto-Indo-Ewropeg ==
Llinell 11:
|''*albʰós'' “gwyn”
|
|''Alban'' (Gwyddeleg), ''Alpau'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''bak-'' “pèg, pastwn”
|''bachyn''
|''baglau'' (Lladin), ''pèg'' (Germaneg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''bikkos'' “bach”
Llinell 23:
|*''bʰask-''<ref name="*bʰask-">Neu efallai bôn nad yw'n Broto-Indo-Ewropeg</ref> “sypyn”
|''baich''
|''ffagod'', ''ffasgydd'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''bʰeg'' “plygu, crymu”
Llinell 31:
|''*bʰel-'' “chwythu, chwyddo”
|''bol''
|''Belg'' (ôl-ffurfiad o'ro’r Lladin), ''bolster'', ''ffôl'', ''powld'' (Saesneg), ''ffalws'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''bʰendʰ-'' “rhwymo, clymu”
Llinell 38:
|-
|*''bʰer-'' “dwyn, cario”
|''aber,'', ''aberth'', ''arfer'', ''cymer'', ''ofer'', ''bryd'', ''bron'' (tebygol)
|''affêr'', ''offrwm'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''berfa'', ''brest'' (Saesneg)
|-
|''*bʰerǵʰ-'' “codi, uchel, bryn”
|''bre'' (”bryn”“bryn”), ''brenin'', ''bri'', ''braint'', ''bwrw'', ''Ffraid'' (santes), ''lledrith''
|''bwrdais'' (Germaneg neu Ladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|''*bʰleh₃'' “blodyn”
|''blodyn''
|''fflora'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|''*bʰrewh'' “berwi, bragu”
Llinell 55:
|*''bʰren-'' “amddiffyn, ymyl”
|''amrant'', ''brwd''
|''ffrynt'' (tebygol; Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''bʰuH-'' “mynd yn, tyfu, ymddangos”
|''bod'', ''bôn'', ''dod''
|''bwthyn'' (Saesneg), ''ffiseg'', ''ffisig'', ''ffylwm'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saeneg), ''prawf'' (Lladin),
|-
|*''dem-'' “adeiladu, trefnu”
|''defnydd''
|''domestig'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''demh₂-'' “dofi”
|''dafad'', ''dof'', ''goddef''
|''danjerus'', ''danto'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''deḱ-'' “cymryd, canfod”
|''da''
|''dogma'' (Groeg o'ro’r Saesneg), ''dysgu'' (Lladin)
|-
|*''déḱm̥'' “deg”<ref name="*déḱ-">Mae'n bosibl y daw hwn o *''deḱ-''.</ref>
|''deg''
|''deca-'' (Groeg o'ro’r Saesneg), ''desi-'' (Lladin o'ro’r Saesneg)
|-
|*''deḱs-'' “de”<ref name="*deḱ-">Mae'n bosibl y daw hwn o *''deḱ-''.</ref>
Llinell 82:
|-
|*''dóru'' “coeden”
|''derw, derwydd<ref name="derwydd 1">Gair cyfansawdd yw'r gair Proto-Celteg *''druwits'', "derwydd", sef cyfuniad o'r ddau fôn Proto-Indo-Ewropeg *''dóru'' a *''weyd''- "un a edwyn goed". Gweler y bôn *''weyd-'' yn y tabl hefyd.</ref>
|''derw''▼
|''tar'', ''triw'' (Saesneg)
|-
|*''dwóh₁'' “dau”
|''dau'', ''dwy''
|''beic'', ''bi-'', ''bisged''<ref name="bisged 1">Gair cyfansawdd Lladin Canoloesol yw'r gair ''biscoctus'' "bisged", sef cyfuniad o ''bis'' "dwywaith" a ''coctus'' "wedi'i goginio", a ddaw o'r bonau Proto-Indo-Ewropeg a *''dwóh₁'' a ''pekʷ-''. Gweler y bôn *''pekʷ-'' yn y tabl hefyd.</ref> (Lladin trwy’r Saesneg)
|''bi-'' (''beic'', ''bisged''; Lladin trwy'r Saesneg)▼
|-
|*''dyew-'' “bod yn llachar, awyr”
|''Duw'', ''dydd'', ''heddiw''
|''diwrnod'', ''Iau'' (Lladin), ''diwinydd'', ''siwrnai'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''dʰeh₁-'' “dodi”
|''rhoi'', ''dadl'', ''cred''
|''ethos'', ''thema'', ''theo-'' (Groeg o'ro’r Saesneg), ''ffaith'' (''diffaith'', ''effaith'', ''perffaith'' ac ati; Lladin)
|-
|*''dʰelgʰ-'' “dyled”
Llinell 107:
|*''dʰwer-'' “drws”
|''dôr'', ''drws''
|''fforwm'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''gerh₂-'' “galw'n“galw’n gryg, garan”
|''garan''
|''crac'', ''craen'' (Saesneg)
Llinell 115:
|*''gʰeh₁bʰ-'' “gafael, cymryd”
|''gafael'', ''gafl'', ''yr Eifl''
|''abl'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''gʰer-'' “rhwbio, malu, dileu”
|''bras''
|''gros'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''gʷerH-'' “canmol, dyrchafu”
|''bardd'', ''barn'', ''brawd'' (”barn”“barn”), ''brennig''
|''gras'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''gʷeyh₃-'' “byw”
|''bwyd'', ''byd'', ''byw''
|''bio-'', ''swo-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''gʷṓws'' “gwartheg”
Llinell 135:
|''*gʷréh₂us'' “trwm”
|''breuan''
|''baro-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''gʷʰedʰ-'' “gofyn, gweddïo”
Llinell 141:
|''betws'' (Saesneg)
|-
|*''gʷʰer-'' "twym“twym, poeth"poeth”
|''gwres''
|''thermo-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''ffwrn'', ''ffwrnais'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''ǵenh₁-'' “geni”
|''geneth'', ''geni''
|''Nadolig'' (Saesneg), ''Genesis'', ''injan'', ''naïf'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''ǵeh₂r-'' “galw”
|''gair''
|''slogan'' (Gwyddeleg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''ǵʰelh₃-'' “ffynnu, gwyrdd, melyn”
|''glân'', ''glas'', ''gloyw''
|''cloro-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)'', gold'' (”“''Calendula''”; Saesneg)
|-
|*''ǵneh'' “gwybod”
|''adnabod''
|''Gnostig'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''ǵr̥h₂nóm'' “grawn”
|''grawn''
|''graen'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)''
|-
|''*Hreth₂-'' “rhedeg, rholio”
Llinell 175:
|*''h₁éḱwos'' “ceffyl”
|''ebol''
|''hipopotamws'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''h₁el-'' “llwyd, carw, rhai
Llinell 188:
|*''h₁néwn̥'' “naw”
|''naw''
|''nona-'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''h₁rewdʰ-'' "coch"“coch”
|''rhudd''
|''rwbela'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''h₂eǵ-'' “gyrru”
|''amaeth''
|''act'', ''actor'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''h₂eHs-'' "bod“bod yn sych, llosgi, aelwyd, lludw"lludw”
|''odyn'', ''sêr''
|''Ystwyll'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''h₂eḱ-'' “miniog”
|''eithin'', ''ochr'', ''oged''
|''astud'' (Lladin,<ref oname="astud">O bosibl trwy'r Hen Ffrangeg</ref>), ''asid'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''ocsi-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''h₂enk-'' “troad, plygiad”
Llinell 212:
|*''h₂ep-'' “dŵr”
|''afanc'', ''afon''
|''acwariwm'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''epa'' (Saesneg)
|-
|*''h₂er-'' "ffitio“ffitio, gosod, rhoi at ei gilydd"gilydd”
|''adrodd'', ''rhif''
|''harmoni'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''arf'', ''artiffisial'', ''artist'', ''erthygl'', ''rheswm'', ''urdd'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''h₂ey-'' “bywyd, oes”
|''ifanc'', ''oes''
|''ustus'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''h₂élyos'' “y tu hwnt, arall”
Llinell 236:
|*''h₂weh₁-'' “chwythu”
|''awel'', ''gwynt''
|''ffan'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''h₃dónts-'' “dant”
|''dant'', ''dannodd''
|''orthodonteg'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''h₃reǵ-'' "sythu“sythu, iawn, cyfiawn"cyfiawn”
|''rhaith'' (''cyfraith'', ''rheithgor''), ''rhiain'', ''rhi'' ("brenin"“brenin”)
|''anorecsia'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''reit'', ''rhaca'' (Saesneg), ''real'', ''rheol'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''kadʰ-'' “gwarchod, gorchuddio”
Llinell 256:
|*''kap-'' “gafael, dal”
|''caeth''
|''cabidwl'', ''disgybl'' (Lladin) ''capsiwl'', ''cas'' (”cist”“cist”), ''cebl'', ''siaso'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''hafan'', ''hebog'' (Saesneg) a llawer mwy
|-
|*''kelh₁-'' “galw”
|''ceiliog''
|''calan'', ''clas'' (Lladin), ''calendr'', ''clasur'', ''clir'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''keh₂n-'' “canu”
|''câncanu''
|''acen'', ''cantores'', ''ciconia'' (Lladin), ''desgant'', ''clasur'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''kneh₂-'' “cnoi”
Llinell 272:
|*''krey-'' “hidlo, gwahanu”
|''crwydr'', ''crynu'', ''pridd'' (tebygol)
|''critigol'', ''diacritig'', ''endocrinaidd'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''consérn'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|''*ḱel-'' “gogwyddo”
Llinell 280:
|*''ḱel-'' “gorchuddio”
|''celu'', ''clyd''
|''helmed'' (Ffrangeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''cell'' (Lladin), ''ocwlt'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''ken'' “codi, dechrau”
Llinell 288:
|*''ḱers-'' “pen, corn”
|''carn'', ''carw''
|''ceratin'', ''rhinoseros'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''corn'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''ḱers-'' “rhedeg”
|''car''
|''cwricwlwm'', ''cwrs'', ''sgwrs'', ''swcwr'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''ḱḗr'' “calon”
|''craidd'', ''cred''
|''cardiadd'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''cordial'', ''recorder'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''harten'' (Saesneg)
|-
|*''ḱm̥tóm'' “cant”
|''cant''
|''sent'' (uned ariannol; Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''kʷer-'' “gwneud, adeiladu”
Llinell 308:
|*''kʷetwóres'' “pedwar”
|''pedair'', ''pedwar''
|''cwadratig'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''kʷís'' “pwy, beth, a
Llinell 321:
|*''lāp-'' “disgleirio”
|''llachar''
|''lamp'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''leg-'' “gollwng dŵr”
Llinell 332:
|-
|*''lewk-'' “llachar, disgleirio, gweld”
|''llygad'', ''lloer''<ref name="lloer1lloer 1">Neu o bosib o *''(s)leh₃y-'' "glasaidd" neu *''lewg-'' "plygu"</ref>
|''lewc-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg) ''lincs'' (cath wyllt; Groeg trwy'rtrwy’r Lladin), ''Llun'' (''dydd) Llun~''; (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''leyǵʰ-'' “llyfu”
Llinell 341:
|*''linom'' “llin (planhigyn)”
|''llen'', ''llin'' (planhigyn)
|''lein'' (Saesneg), ''llinellllin'' (Lladin''cromlin'', trwy'r'llinyn'', ''llinell''; Lladin trwy’r Saesneg)
|-
|*''med-'' “mesur, cynghori, iachâd”
Llinell 353:
|*''meh₁-'' “mesur”<ref name="*meh₁-">Daw ''medr'' ac felly ''meidrol'' o'r bôn hwn hefyd.</ref>
|''maint'', ''mawr'', ''mwy''
|''mesur'', ''syml'' (Lladin<ref name="syml1syml 1">Gair cyfansawdd oedd ''simplex'' Lladin o ''semel'' "unwaith" a ''plicō'' "plygaf". Daw ''semel'' o'r bonau *''sem-'' "gyda'i gilydd, un", a welir hefyd yn y tabl, a ''meh₁-''.</ref>), ''metr'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''mel-'' “rhwbio”
Llinell 361:
|*''men-'' “meddwl, gweithgarwch ysbrydol”
|''amynedd''
|''mans'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''mer-'' “marw, diflannu”
|''marw''
|''morgais'' (Ffrangeg<ref name="morgais1morgais 1">Ymadrodd cyfansawdd oedd ''mort gage'' Hen Ffrangeg "ernes marwolaeth" a'r elfen gyntaf yn dod o *''mer-''. Gweler y bôn *''wedʰ-'' yn y tabl am darddiad y gair ''gage''.</ref> trwy'rtrwy’r Saesneg), ''post mortem'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''mey-'' “newid, cyfnewid,
mynd heibio”
|''mwyn'' (''er) mwyn~'')
|''mudo'', ''mwtanu'', ''symud'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''médʰu'' “mêl, medd”
Llinell 382:
|*''morǵ-'' “goror, ffin”
|''bro''
|''marc'' (Saesneg), ''martsio'', ''mers'' (Germaneg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''ne'' “nid”
Llinell 390:
|*''negʷ-'' “noeth”
|''noeth''
|''gymnasteg'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''neḱ-'' “marw, diflannu”
|''angau''
|''neithdar'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''new-'' “newydd”
|''newydd''
|''neo-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''nébʰos'' “cwmwl, niwl”
|''nefoedd''
|''nifwl'', ''niwl'' (Germaneg neu Ladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''népōts'' “ŵyr, disgynnydd, nai (posibl)”
|''nai'', ''nith''<ref name="rhiain">O *''néptih₂'', ffurf fenywaidd *''népōts''</ref>
|''nepotistiaeth'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''nókʷts'' “nos”
Llinell 414:
|*''oḱtṓw'' “wyth”
|''wyth''
|''octa-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''octo-'' (Groeg a Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|''*óynos'' "un“un, sengl"sengl”
|''hun(an)'', ''un''
|
Llinell 426:
|*''pekʷ-'' “coginio, aeddfedu”
|''pobi'', ''poeth''
|''bisged''<ref name="bisged 2">Gair cyfansawdd Lladin Canoloesol yw'r gair ''biscoctus'' "bisged", sef cyfuniad o ''bis'' "dwywaith" a ''coctus'' "wedi'i goginio", a ddaw o'r bonau Proto-Indo-Ewropeg a *''dwóh₁'' a ''pekʷ-''. Gweler y bôn *''dwóh₁-'' yn y tabl hefyd.</ref> (Saesneg), ''cegin'', ''coginio'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''peptid'', ''pwmpen'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg),
|-
|*''per'' “mynd trwy, rhodio”
Llinell 435:
corff, bywyd, cryfder, coeden”
|''perth''
|''fferm'' (Germaneg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''perḱ-'' “agor, rhwygo, palu”
|''rhych''
|''porc'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''porchell'' (Lladin)
|-
|*''peth₂-'' “lledu, hedfan”
|''adain'', ''adar'', ''edn'', ''hedfan''
|''padell'' (Lladin), ''pen'' (”ysgrifbin”“ysgrifbin”; Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''petal'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''pewH-'' “bod yn lân, yn bur”
|''ir''
|''pur'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''peyH-'' “saim, llaith”
Llinell 459:
|''*pénkʷe'' “pump”
|''pump''
|''penta-'' (Groeg o'ro’r Saesneg)
|-
|*''pleh₁-'' “llenwi”
|''llanw'', ''llawn''
|''plws'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''pleh₂-'' “gwastad”
|''llaw'', ''llawr'', ''llechen'', ''llodrau''
|''palmwydd'' (Lladin<ref name="palmwydd">Efallai trwy'r Ffrangeg neu'r Saesneg</ref>), ''piano'' (Eidaleg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''plaen'', ''pleser'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''pleth₂-'' “gwastad”
|''llydan'', ''Llydaw'', ''lled''
|''fflat'' (Germaneg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''plât'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''plew-'' “hedfan, llifo, rhedeg”
|''llyw''
|''plu'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''fflio'' (Saesneg)
|-
|*''preḱ-'' “gofyn”
Llinell 483:
|*''preyH-'' “caru, plesio”
|''rhydd''
|''ffrae'' (Germaneg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''ffrind'' (Saesneg)
|-
|*''sed-'' “eistedd”
|''eistedd'', ''nyth'', ''sedd''
|''asesu'', ''plaen'', ''sesiwn'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''set'', ''sêt'', ''setlo'' (Saesneg)
|-
|*''seh₁-'' "hir"“hir”
|''hir'', ''hwy'' ("hirach"“hirach”), ''hyd''
|''hwyr'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)<ref name="hwyr">Neu o bosib yn air brodorol sydd yn perthyn i ''hir'' a ''hwy''</ref>
|-
|*''seh₁-'' "mewnosod“mewnosod, hau, plannu"plannu”
|''haid''<ref name="haid">Neu efallai o *''seh₂-'' "diwallu, digoni"</ref>, ''haidd'', ''had'', ''hil''
|''semen'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''seh₂g-'' "chwilio“chwilio, olrhain"olrhain”
|''haeddu'', ''-hau'' (''mwynhau'', ''glanhau'')
|
|-
|*''seyk-'' "sych"“sych”
|''hysb''
|''sych'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''séh₂ls'' "halen"“halen”
|''halen'', ''halwyn'', ''hallt'', ''heli''
|
|-
|*''sem-'' "gyda'i“gyda’i gilydd, un"un”
|''fel'', ''hafal'', ''hanner''
|''hemi-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''sengl'', ''syml'' (Lladin<ref name="syml2syml 2">Gair cyfansawdd oedd ''simplex'' Lladin o ''semel'' "unwaith" a ''plicō'' "plygaf". Daw ''semel'' o'r bonau *''sem-'' a ''meh₁-'' "mesur", a welir hefyd yn y tabl.</ref> trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''septḿ̥'' “saith”
|''saith''
|''hepta-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''(s)kleh₂w-'' “bachyn, pèg”
|''clo''
|''cleff'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''(s)leh₃y-'' “glasaidd”
|''lliw'', ''lloer''<ref name="lloer2lloer 2">Neu o bosib o *''lewk-'' "llachar, disgleirio, gweld" neu *''lewg-'' "plygu"</ref>
|
|-
|*''(s)neh₁-'' “nyddu, gwnïo”
|''marwnad'', ''nodwydd'', ''nyddu'', ''neidr'' (posibl)
|''nerf'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''newro-'' (Groeg o'ro’r Saesneg)
|-
|*''(s)teh₂-'' "sefyll"“sefyll”
|''sawdl'', ''sefyll'', ''taw'' ("mai"“mai”), ''ystaen'' ("tun"“tun”)
|''system'', ''thermostat'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''cost'', ''stabl''<ref name="stabl">Neu'n syth o'r Hen Ffrangeg</ref>, ''stamen'', ''stamina'', ''statws'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''stand'', ''stesion'', ''stôl'', ''ystad'', (Saesneg), ''ystafell'' (Lladin) ymhlith eraill
|-
|*''ster-'' "lledu“lledu, gwasgaru"gwasgaru”
|''ystrad''
|''distryw'', ''ystryw'' (Lladin), ''sternwm'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''stratwm'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''srew-'' "llifo"“llifo”
|''ffrwd''
|''rhiwmatig'', ''rhythm'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''swep-'' "cysgu"“cysgu”
|''hun'' ("cwsg",“cwsg”; ''dihun'', ''hunllef'')
|''hypno-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg), ''insomnia'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''swéḱs'' “chwech”
|''chwech''
|''hecsa-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''teḱ-'' “cenhedlu”
|''cu''
|''techneg'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|''*ten-'' “estyn”
|''dan'', ''tan'', ''tant'', ''tynnu'' (tebygol)
|''estyn'' (Lladin), ''tonsil'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''terh₁-'' “rhwbio, troi, tyllu”
|*''wed''- "dŵr"▼
|''taradr''
|''triwant'' (Proto-Celteg trwy Saesneg)
|-
|*''terkʷ-'' “troi”
|
|''chwisgitorch'' (Gaeleg yr Alban trwy'r SaesnegLladin), ''fodcatortsh'' (Rwsieg), ''gwydrtrwsio'' (LladinFfrangeg trwy’r Saesneg), ''hydro-tarten'' (Groegposibl; trwy'rFfrangeg trwy’r Saesneg)
|-
|*''ters-'' “sychu”
▲|''derwtir''
|''tost'' (“sâl”; Lladin), ''tost'' (“bara wedi’i dostio”; Lladin trwy Saesneg)
|-
|*''treb-'' “annedd, anheddu, adeiladu”
|''tref'', ''trefn''
|''tafarn'' (Lladin)
|-
|*''tréyes'' “tri”
|''tair'', ''tri'', ''trydydd''
|
|-
|*''trewd-'' “gwthio”
|''trwm'', ''cythrudd'' (posibl)
|''astrus'' (Lladin)
|-
|*''tum-'' “chwyddo, tyfu, twmpath”
|''tyfu'', ''tomen''
▲|''bi-tiwmor'' (''beic'', ''bisged''; Lladin trwy'r Saesneg)
|-
|*''twerḱ-'' “cerfio, torri, tocio”
|''trychu'' (''trychfil'', ''trychineb''), ''twrch''
|''sarcoffagws'' (Groeg trwy’r Saesneg), ''trwnc'' (Lladin trwy’r Saesneg)
|-
▲|*''wed''- "dŵr"“dŵr”
|
|''chwisgi'' (Gaeleg yr Alban trwy’r Saesneg), ''fodca'' (Rwsieg), ''gwydr'' (Lladin), ''hydro-'' (Groeg trwy’r Saesneg)
|-
|*''wedʰ-'' “rhwymo, gwystlo, arwain”
|''arwain'', ''diwedd'', ''gwedd'' (”pâr“pâr o ychen”)
|''morgais'' (Ffrangeg<ref name="morgais2morgais 2">Ymadrodd cyfansawdd oedd ''mortgage'' Hen Ffrangeg "ernes marwolaeth" a'r ail elfen yn fôn benthyg o Broto-Germaneg, *''wadją'', a ddaw o *''wedʰ-'' Proto-Indo-Ewropeg. Gweler y bôn *''mer-'' yn y tabl am darddiad y gair ''mort''.</ref> trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''weyd''- “gweld, gwybod”
|''arwydd'', ''derwydd''<ref name="derwydd 2">Gair cyfansawdd yw'r gair Proto-Celteg *''druwits'', "derwydd", sef cyfuniad o'r ddau fôn Proto-Indo-Ewropeg *''dóru'' a *''weyd''- "un a edwyn goed". Gweler y bôn *''dóru-'' yn y tabl hefyd.</ref>, ''gwedd'' (''pryd a ~''), ''gwybod'', ''gŵydd'' (''yng ng~'') ''gwŷs'', ''tywys''
|''fideo'', ''fisa'' (Lladin trwy’r Saesneg), ''stori'' (Groeg trwy’r Saesneg),
|-
|*''wósr̥'' "gwanwyn"“gwanwyn”
|''gwanwyn'', ''gwawr'', ''gwennol''
|
|-
|*''yek-'' "dweud"“dweud”
|''iaith''
|''jôc'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''yewg-'' "uno“uno, ieuo"ieuo”
|''iau'' (ffrâm gario/dynnu)
|''ioga'' (Sansgrit trwy'rtrwy’r Saesneg), ''sygo-'' (Groeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|}
 
== Rhestr o ddwbledi o fonau eraill ==
 
Gyda'rGyda’r geiriau canlynol, nid oes modd olrhain ffynhonnell yn bellach yn ôl neu nid yw'ryw’r bôn Indo-Ewropeg cynharach wedi rhoi mwy o eiriau i'ri’r iaith.
 
{| class="wikitable sortable"
Llinell 589 ⟶ 625:
|''cūra'' “gofal, pryder” (Lladin)
|
|''cur'' (Lladin), ''sicr'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg), ''siŵr'' “front” (Ffrangeg trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|''furca'' “fforch” (Lladin)
|
|''fforch'' (Lladin), ''fforc'' (Lladin trwy'rtrwy’r Saesneg)
|-
|*''galā'' “nerth, gallu” (Proto-Celteg)
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Rhestr_o_ddwbledi_yn_y_Gymraeg"