|
[[File:IPA letters filled in by hand.png|bawd|400x400px]]
Rhoddir y tri uchod yn llawlyfr y Gymdeithas, ond ni cheir y canlynol. Er hynny, gellir eu gweld mewn trawsgrifiadau â'r WSR neu ddeuddiau cysylltiedig (yn enwedig y cromfachau onglog):
{| class="wikitable"
!Symbol
!Defnydd
|-
| style="text-align: center; " |{{IPA|⟦ ... ⟧}}
|[[Square bracket|Double square brackets]] are used for extra-precise (especially narrow) transcription. This is consistent with the IPA convention of doubling a symbol to indicate greater degree. Double brackets may indicate that a letter has its cardinal IPA value. For example,{{IPA|⟦a⟧}} is an open front vowel, rather than the perhaps slightly different value (such as open central) that "{{IPA|[a]}}" may be used to transcribe in a particular language. Thus two vowels transcribed for easy legibility as {{angbr IPA|[e]}} and {{angbr IPA|[ɛ]}} may be clarified as actually being {{IPA|⟦e̝⟧}} and {{IPA|⟦e⟧}}; {{angbr IPA|[ð]}} may be more precisely {{IPA|⟦ð̠̞ˠ⟧}}.<ref>Basbøll (2005) ''The Phonology of Danish'' pp. 45, 59</ref> Double brackets may also be used for a specific token or speaker, for example the pronunciation of a child as opposed to the adult phonetic pronunciation that is their target.<ref>Karlsson & Sullivan (2005) ''/sP/ consonant clusters in Swedish: Acoustic measurementsof phonological development''</ref>
|-
| style="text-align: center; " |{{IPA|⫽ ... ⫽<br>| ... |<br>‖ ... ‖<br>{ ... }}}
|[[Slash (punctuation)|Double slashes]] are used for [[morphophonemic]] transcription. This is also consistent with the IPA convention of doubling a symbol to indicate greater degree (in this case, more abstract than phonemic transcription).
Other symbols sometimes seen for morphophonemic transcription are [[Vertical bar|pipes]] and double pipes (as in [[Americanist phonetic notation]]) and ''braces'' (from [[set theory]], especially when enclosing a set of phonemes, e.g. {{IPA|{t d}}} or {{IPA|{t|d}}}), but all of these conflict with IPA indications of prosody.<ref>For example, the single and double pipe symbols are used for prosodic breaks. Although the ''Handbook'' specifies the prosodic symbols as "thick" vertical lines, which would be distinct from simple ASCII pipes (similar to [[Dania transcription|Dania]] transcription), this is optional and was intended to keep them distinct from the pipes used as [[Click letter|click letters]] (''JIPA'' 19.2, p. 75). The ''Handbook'' (p. 174) assigns to them the digital encodings U+007C, which is the simple ASCII pipe symbol, and U+2016.</ref> {{Self reference|See [[morphophonology]] for examples.|inline}}
|-
| style="text-align: center; " |{{angbr IPA| ... }}{{IPA|⟪ ... ⟫}}
|[[Angle bracket|Angle brackets]]<ref group="note">Proper angle brackets used in transcription are the mathematical symbols ⟨...⟩ (U+27E8 and U+27E9). These may not be supported by older fonts. Chevrons ‹...› (U+2039, U+203A) are sometimes substituted, as are the less-than and greater-than signs <...> (U+003C, U+003E) found on ASCII keyboards.</ref> are used to mark both orthography in Latin script and [[transliteration]] from another script<!--including e.g. Arabic and Chinese characters used to transcribe Latin script-->; this notation is used to identify an individual [[grapheme]] of any script.<ref>Richard Sproat (2000) ''A Computational Theory of Writing Systems''. Cambridge University Press. Page 26.</ref><ref>Barry Heselwood (2013) ''Phonetic Transcription in Theory and Practice''. Edinburgh University Press. Page 8 ff, 29 ff.</ref> Within the IPA, they are used to indicate that the letters stand for themselves and not for the sound values that they carry. For example, {{angbr IPA|cot}} would be used for the orthography of the English word ''cot'', as opposed to its pronunciation{{IPA|/ˈkɒt/}}. Italics are usual when words are written as themselves (as "''cot''" just above) rather than to specifically show their orthography. Italic markup is not evident to sight-impaired readers who rely on [[screen reader]] technology. It may occasionally be useful to distinguish original orthography from transliteration with ''double angle brackets''.<!--Which is which depends on the author. Not a set convention.-->
|}
For example, {{block quote|In most English accents, the phoneme {{IPA|/l/}}, which is usually spelled as {{angbr|l}} or {{angbr|ll}}, is articulated as two distinct allophones: the clear {{IPA|[l]}} occurs before vowels and the consonant {{IPA|/j/}}, whereas the dark {{IPA|[ɫ]}}/{{IPA|[lˠ]}} occurs before consonants, except {{IPA|/j/}}, and at the end of words.<ref>Paul Tench (2011) ''Transcribing the Sound of English''. Cambridge University Press. Page 61.</ref>}}
== AddasuNewid siart yr WSR == ▼[[File:IPA letters filled in by hand.png|bawd|400x400px|Enghraifft o destun wedi ei argraffu gyda llythrennau'r Wyddor Seinegol Ryngwladol wedi eu ysgrifennu â llaw. {{IPA|Sɨk}} and {{IPA|sɔ̄k}} yw'r ddau air ar ddechrau'r llinell gyntaf. Mae gan yr ''ɔ'' ffurf redol sydd yn debyg i ''2'' neu fersiwn fach o'r briflythyren ''Q'' mewn rhai mathau o llawysgrifen redol.]]
▲== Addasu siart yr WSR ==
[[File:Extended IPA chart 2005.png|bawd|388x388px|Bydd awduron gwerslyfrau neu gyhoeddiadau tebyg yn aml yn creu fersiynau diwygiedig o siard yr WSR er mwyn gweddu i'w hoffterau neu eu hanghenion. Dengys y ddelwedd hon un fersiwn o hyn. Dim ond y symbolau du sydd yn rhan o'r WSR; mae symbolau cyffredin ychwanegol yn llwyd.]]
O bryd i'w gilydd, fe addasirbydd yr Wyddor Seinegol Ryngwladol yn cael ei newid gan y Gymdeithas. Ar ôl pob addasiadnewid, mae'r Gymdeithas yn darparu cyflwyniad o'r wyddor wedi ei'i ddiweddaru a'i symleiddio ar ffurf siart. Ni ellir dangos pob agweddmanylyn o'r wyddor ar siart o'r maint a gyhoeddir gan y Gymdeithas. Er enghraifft, nid yw'r cytseiniaid [[Cytsain orfan-daflodol|gorfan-daflodol]] ac [[Cytsain ardafodolepiglotig|ardaflodolepiglotig]] ar siart y cytseiniaid ohwerydd rhesymau diffyg lle yn hytrach na rhairhesymau damcaniaethol (byddai'n eisiaurhaid ychwanegu dwy golofn ychwanegol, y naill rhwng y colofnau olblygôl-blyg a thaflodol a'r llall rhwng y colofnau argegolffaryngeal a glotolglotal), a byddai angen rhes ychwanegol gyfan yn ychwaneg am y [[gytsain gnithiedigfflap ochrol]], felly fe'u rhestrir mewn bloc dan yr enw cyffredinol "symbolau eraill".<ref>John{{cite book|last=Esling (2010) "Phonetic Notation", in Hardcastle, Laver & |editor3-last=Gibbon (eds) ''|doi=10.1002/9781444317251.ch18|publisher=Wiley-Blackwell|pages=678–702|edition=2nd|title=The Handbook of Phonetic Sciences'',|editor3-first=Fiona 2ndE.|editor2-first=John|first=John edH.,|editor2-last=Laver|editor1-first=William pJ.|editor1-last=Hardcastle|chapter=Phonetic Notation|year=2010|author-link=John Esling|isbn=978-1-4051-4590-9}} pp. 688, 693.</ref> Byddai cofnodi pob [[Llythyren donyddol Chao|llythyren donyddol]] bosibl yn eu cyfanrwydd yn hollol ymarferolanymarferol, hyd yn oed ar ddalen fwy, felly dim ond rhai enghreifftiau a geirroddir.
Er mwyn addasu'rnewid yr wyddor neu'r siart, rhaid cynnig y newid yng nghyfnodolyn y ''[[Journal of the International Phonetic Association|Journal of the IPA]]'' (gweler, fel enghraifft,enghreifftiau Awst 2008 ynglŷn â llafariad anghrwn ganol iselagored ac Awst 2011 ynghylch cytseiniaid amcanedigdynesolion canol).<ref name="cambridge1cambridge12">{{cite webjournal|urlauthor1=http://journalsMartin J.cambridge.org/action/displayIssue?decade Ball|author2=2010&jid=IPA&volumeId=41&issueId=02&iid=8324732Joan Rahilly|title=CambridgeThe Journalssymbolization Onlineof -central approximants in the IPA|journal=Journal of the International Phonetic Association Vol. |volume=41 Iss. 02|issue=2|pages=231–237|publisher=Cambridge Journals.cambridge.org Online|date=2012-10-23August 2011|accessdatedoi=2012-11-2010.1017/s0025100311000107}}<!-- Author, title, pages are unknown because the url is simply a link to the issue TOC. The same inadequate citation applies to the next reference. --></ref> Gellir wedyn argraffu ymatebion i'r cynnig yn yr un rhifyn neuy mewncyfnodolyn rhifynnauneu rai canlynol o'r cyfnodolyn (megis ym mis Awst 2009 ar y llafariad ganol isel).<ref>{{cite web|url=http://journals.cambridge.org/action/displayIssue?decade=2000&jid=IPA&volumeId=39&issueId=02&iid=5907924|title=Cambridge Journals Online -– Journal of the International Phonetic Association Vol. 39 Iss. 02|publisher=Journals.cambridge.org|date=2012-10-23|accessdate= October 2012|access-11-date=20 November 2012}}</ref> Yna, rhoddir cynnig ffurfiol gerbron Cyngor y Gymdeithas Seinegol Ryngwladol<ref>{{cite web|url=http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/about.html|title=IPA: About us|publisher=Langsci.ucl.ac.uk|accessdateaccess-date=20 November 2012|url-11status=dead|archive-20url=https://web.archive.org/web/20121010121905/http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/about.html|archive-date=10 October 2012}}</ref> –, sydd yn cael ei ethol gan yr aelodau<ref>{{cite web|url=http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/statutes.html|title=IPA: Statutes|publisher=Langsci.ucl.ac.uk|accessdateaccess-date=20 November 2012|url-11status=dead|archive-20url=https://web.archive.org/web/20121010121941/http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/statutes.html|archive-date=10 October 2012}}</ref> –, er mwyn ei drafod ymhellach ac am bleidlais.<ref>{{cite web|url=http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/news/news200509.html|title=IPA: News|publisher=Langsci.ucl.ac.uk|accessdateaccess-date=20 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121111181340/http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/news/news200509.html|archive-date=11 November 2012|url-20status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/news/news201112.html|title=IPA: News|publisher=Langsci.ucl.ac.uk|accessdateaccess-date=20 November 2012|url-11status=dead|archive-20url=https://web.archive.org/web/20121111181349/http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/news/news201112.html|archive-date=11 November 2012}}</ref>
Dim ond newidiadau i'r wydddor neu'r siart a gymeradwywyd gan y Cynor ya gellir eu hystyriedysytyrir yn rhan o'r Wyddor Seinegol RyngwladolWSR swyddogol. Serch hynny, bydd llawer o ddefnyddwyr yr wyddor, gan gynnwys arweinwyr y Gymdeithas ei hun, yn gwneudgwyro newidiadauyn neueu ychwanegiadaudefnydd personolo'r wrthgyfundrefn ei defnyddio, naill ai er hwylustod wrth weithio ar ryw iaith benodol (gwelerswyddogol.<ref>See "Illustrations of the IPA" amfor ieithoeddindividual unigollanguages ynin yrthe ''IPA Handbook'' (1999), which for example may use {{angbr|/c/}} as a allaiphonemic ddefnyddiosymbol ⟨c⟩for amwhat is phonetically realized as {{IPA|[tʃ]}}),<ref>''IPA Handbook''or (1999)</ref>superscript neuIPA oherwyddletters euthat bodhave ynno anghytunoofficial âsuperscript rhyw agwedd o'r fersiwn swyddogolform.</ref>
== Defnydd ==
Er bod yr Wyddorwyddor yn cynnig dros 160 o symbolau i drawsgrifio lleferydd, dim ond nifer bach o'r rhain sydd yn cael eu defnyddio wrthi drawsgrifio iaith benodol mewn graddau gwahanol o fanylder. Gall trawsgrifiad seinegol yn amrywio yn ei fanyler. Ceiro graddfafod lleyn maefanwl trawsgrifiadgywir trai chywirfod aryn yeithaf naill benbras, a'r thrawsgrifiadddau sydda ynroddir anwybyddumewn llawercromfachau iawnsgwâr.<ref oname="IPA fanylion1999">International arPhonetic yAssociation llall(IPA), ''Handbook''.</ref> ByddEfallai trawsgrifiadauy seinegolcaiff llaitrawsgrifiadau manwlbras yneu dangoscyfyngu yi'r manylion sydda glywir yn hawdd eu clywed,rhwydd neu syddi'r ynmanylion sy'n berthnasol i'rar y drafodaethpryd, ac efallaia nagallant fyddantfod yn wahanoldebyg iawn i drawsgrifiadau ffonemig. Er hynny, ond nid ydynt yn honnigwneud honiadau damcaniaethol bod ypob gwahaniaethaumanylyn a drawsgrifir yn angenrheidiol o ystyrlon yn yr iaith. Er enghraifft, gellir trawsgrifio
Ceir graddfa lle mae trawsgrifiad tra chywir ar y naill ben a thrawsgrifiad sydd yn anwybyddu llawer iawn o fanylion ar y llall. Bydd trawsgrifiadau seinegol llai manwl yn dangos y manylion sydd yn hawdd eu clywed, neu sydd yn berthnasol i'r drafodaeth, ac efallai na fyddant yn wahanol iawn i drawsgrifiadau ffonemig. Er hynny, nid ydynt yn honni bod y gwahaniaethau a drawsgrifir yn angenrheidiol o ystyrlon yn yr iaith. Er enghraifft, gellir trawsgrifio'r gair Cymraeg ''dôl'' yn [doːl] i ddisgrifio sawl ynganiad. Byddai trawsgrifiad mwy manwl wedyn yn canolbwyntio ar fanylion unigol neu dafodieithiol, megis [d̪̥oːlˠ] yng ngogledd-ddwyrain Cymru, [d̪̥ɔːlˠ] yn y gogledd-orllewin o'r gogledd-orllewin neu [doːᵊl] mewn rhannau o'r de.
[[File:RPGA_international.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:RPGA_international.svg|bawd|200x200px|Phonetic transcriptions of the word ''international'' in two [[:en:English_dialect|English dialects]]]]
Arferir rhoi trawsgrifiadau ffonemig, sy'n dangos seiniau cysyniadol sy'n cyfateb i seiniau llafar, mewn slaesau (/ /) ac maent yn tueddu i ddefnyddio llythrennau symlach â llai o farciau diacritig. Gall dewis y llythrennau adlewyrchu honiadau damcaniaethol ar sut mae siaradwyr yn cysyniadu seiniau fel ffonemau neu gallant fod yn fwy cyfleus wrth eu teiposod. Nid oes gan lythrennau rhwng slaesau werthoedd seiniol absoliwt. Er enghraifft, gellid trawsgifrio naill ai llafariad ''pìn'' neu lafariad ''pin'' ag {{IPA|/i/}}, felly byddai ''pìn'', ''pin'' yn {{IPA|/ˈpin, ˈpiːn/}}neu'n {{IPA|/ˈpɪn, ˈpin/}}, ac nid yw'r
nd neither is identical to the vowel of the French ''pique'' which would also be transcribed /pik/. By contrast, a narrow phonetic transcription of ''pick'', ''peak'', ''pique'' could be: [pʰɪk], [pʰiːk], [pikʲ].
er nad yw'r naill neu'r llall yn debyg i lafariad y gair Sbaeneg ''pin'', a drawsgrifir fel /i/ hefyd. Hynny yw, nid rhywbeth sy'n wir drawsgrifiadau ffonetig bras hefyd. Er hynny, gellid defnyddio trawsgrifiad cul i'w gwahaniaethu: [pʰɪn], [pʰiːn], [pin].
Phonemic transcriptions, which express the conceptual counterparts of spoken sounds, are usually enclosed in slashes and tend to use simpler letters with few diacritics. The choice of IPA letters may reflect theoretical claims of how speakers conceptualize sounds as phonemes or they may be merely a convenience for typesetting. Phonemic approximations between slashes do not have absolute sound values. For instance, in English, either the vowel of ''pick'' or the vowel of ''peak'' may be transcribed as , so that ''pick'', ''peak'' would be transcribed as or as ; and neither is identical to the vowel of the French ''{{lang|fr|pique}}'' which would also be transcribed {{IPA|/pik/}}. By contrast, a narrow phonetic transcription of ''pick'', ''peak'', ''pique'' could be: {{IPA|[pʰɪk]}}, {{IPA|[pʰiːk]}}, {{IPA|[pikʲ]}}.
Er enghraifft, gellir trawsgrifio'r gair Cymraeg ''dôl'' yn [doːl], ac mae'r trawsgrifiad bras (anfanwl) hwn yn ddisgrifiad gweddol gywir o sawl ynganiad. Gallai trawsgrifiad manylach ganolbwyntio ar fanylion unigol neu dafodieithol, er enghraifft [d̪oːlˠ] yn y Gogledd-Ddwyrain neu [d̪ɔːlˠ] yn y Gogledd-Orllewin. [[File:RPGA_international.svg|bawd|200x200px|Trawsgrifiadau o'r gair ''international'' mewn dwy dafodiaith [[Saesneg]] – Saesneg Safonol De Prydain a Saesneg Cyffredinol America.]]
[[File:RPGA_international.svg|bawd|200x200px|Trawsgrifiadau o'r gair ''international'' mewn dwy dafodiaith [[Saesneg]] – Saesneg Safonol De Prydain a Saesneg Cyffredinol America.]]
Mae'n arferol i ddefnyddio llythrennau symlach, heb lawer o [[Marc diacritig|farciau diacritig]], mewn trawsgrifiadau ffonemig. Gall dewis y llythrennau adlewyrchu honiadau damcaniaethol yr awdur, neu efallai bod yn gyfleus wrth deiposod. Er enghraifft, yn Gymraeg, gellid trawsgifrio llafariad ''pìn'' neu ''pin'' fel /o/, felly /pɪn/ a /piːn/, er nad yw'r naill neu'r llall yn debyg i lafariad y gair Sbaeneg ''pin'', a drawsgrifir fel /i/ hefyd. Hynny yw, nid oes gan lythrennau rhwng slaesau werthoedd absoliwt a dyma rhywbeth sy'n wir drawsgrifiadau ffonetig bras hefyd. Er hynny, gellid defnyddio trawsgrifiad cul i'w gwahaniaethu: [pʰɪn], [pʰiːn], [pin].
=== Ieithyddion ===
|
