Y Pum Porthladd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cydffederasiwn hanesyddol o drefi arfordirol yng [[Caint|Nghaint]], a [[Sussex]] ac [[Essex]], [[De-ddwyrain Lloegr]], yw'r '''Pum Porthladd'''.<ref>''[[Geiriadur yr Academi]]'', s.v. Cinque</ref> Mae'r enw Saesneg, ''Cinque Ports'' (ynganiad {{IPAc-en|s|ɪ|ŋ|k|_|p|ɔr|t|s}}) yn tarddu o'r [[Ffrangeg Normanaidd]]. Ffurfiwyd y gynghrair yn wreiddiol at ddibenion milwrol a masnachoch, ond bellach mae'n hollol seremonïol bellach. Lleolir y porthladdoedd ar lan dde-orllewinol y [[Môr Udd]], lle mae'r fordaith i dir mawr Ewrop yn fyrraf.

Fodd bynnag, maebraidd yn gamarweiniol yw'r enw "Pum Porthladd" braidd yn gamarweiniol. Yn yr Oesoedd Canol estynnodd y cydffederasiwn ar draws cyfanswm o 42 o drefi a phentrefi (mor bell i'r gorllewin â [[Seaford, Dwyrain Sussex|Seaford]] yn Sussex, ac mor bell i'r gogledd â [[Brightlingsea]] yn Essex). Rhyw 23 ohonynt a restrwyd ym [[Magna Carta]] ([[1297]]).

YnRoedd ogystal, roeddhefyd dwyddwy "dref hynafol" (''ancient towns''), fel y'u gelwir, yn aelodau o'ry cydffederasiwn:

RoeddAr y dechrau, roedd Rye yn is-borthladd i New Romney, ond enillodd Rye statws llawn fel un o'r Pum Porthladd ar ôl i New Romney gael ei ddifrodi gan y storm fawr o [[1287]]; siliodd yr harbwr yno, a symudodd [[Afon Rother]] yn agosach at Rye. O ganlyniad, collodddaeth New Romney bwysigrwydd yn gyflymllai ynpwysig o lawer erbyn y 14g a'r 15g.

RoeddYn hefydogystal, roedd saith "aelod" (''limbs''), sef trefi â chysylltiadau agos â'r prif drefi:

Mae'n debyg i'r pum porthladd gwreiddiol ddod at ei gilydd yn ystod teyrnasiad [[Edward y Cyffeswr]] (1042–66) ar gyfer amddiffyn yr arfordir a'r Môr Udd. Yn gyfnewid am ddarparu llongau a dynion ar gyfer gwasanaeth y brenin derbyniodd y porthladdoedd amryw freintiau. Yn dilyn y [[Concwest Normanaidd|Goncwest Normanaidd]] yn [[1066]], cynyddodd eu pwysigrwydd, a chyrhaeddasant eu hanterth yn y 13g a'r 14g. Hyd at yr amser hwnnw roeddent yn darparu cnewyllyn y llynges frenhinol. Dirywiasant wrth i'r môr erydu'r arfordir mewn rhai mannau (Hastings) ac wrth i'r silt gronni mewn lleoedd eraill (New Romney, Rye, Hythe, Sandwich). Heddiw dim ond Dover sy'n aros fel porthladd o unrhyw bwys.