Dolly Pentreath: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B ychwanegu categori Wicibrosiect Palesteina using AWB |
Deb (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
||
Llinell 15:
==Bywyd==
Ganwyd Pentreath ym Porthenys [[Mousehole|(Saesneg: Mousehole)]], Cernyw a'i bedyddio ar 16 Mai 1692,<ref name="odnb">{{ODNBweb|first=Matthew|last=Spriggs|title=Pentreath, Dorothy (bap. 1692, d. 1777)|date=2004|id=14692}}</ref> yr ail o chwech o blant y pysgotwr Nicholas Pentreath a'i ail wraig Jone Pentreath.<ref>W. T. Hoblyn, "The probable parentage of Dorothy Pentreath", in ''Old Cornwall'', 3/11 (1936), pp. 7–9</ref> Honnodd yn ddiweddarach na allai siarad gair o Saesneg tan oedd yn 20 oed. Pa un a yw hyn yn gywir ai peidio, [[Cernyweg]] oedd ei hiaith gyntaf.<ref name="odnb"
Ni phriododd Pentreath erioed, ond ym 1729 esgorodd ar fab, John Pentreath, a oedd yn byw tan 1778.<ref name="odnb"/>
Disgrifir Pentreath fel "hen fatriarch yr iaith Gernyweg [. . . ] Roedd Dolly yn bysgotwraig o Gernyw a werthodd ei physgod o amgylch [[Pennwydh]] (Penwith) a Phensans. Yn Mhensans enillodd yr enw da am fod y siaradwr Cernyw brodorol olaf, er efallai nad hi oedd."<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/ahistoryoftheworld/objects/qWv9dnnORZaEiEkG0ID8Lw|title=Dolly Pentreath|publisher=[[BBC]]|access-date=4 August 2015}}</ref>
Llinell 25 ⟶ 23:
Ym 1768, bu [[Daines Barrington|Daines Barrington yn]] chwilio Cernyw am siaradwyr yr iaith ac ym [[Porthenys]] daethpwyd o hyd i Pentreath, yn gwerthu pysgod y dywedir ei bod tua 82 oed, ac yn gallu "siarad Cernyweg yn rhugl iawn." Yn 1775 cyhoeddodd erthygl arni yng nghyfnodolyn Cymdeithas yr Hynafiaethwyr ''Archaeologia'' mewn erthygl o'r enw ''"On the Expiration of the Cornish Language.''" Nododd Barrington fod y "cwt yr oedd hi'n byw ynddo mewn lôn gul," a'i fod wedi dod o hyd i ddwy fenyw arall, a oedd yn byw gyferbyn a hi, rhyw ddeg neu ddeuddeg mlynedd yn iau na Pentreath, nad oedden nhw'n gallu siarad Cernyweg yn rhwydd, ond a oedd yn ei rhannol ddeall. Bum mlynedd yn ddiweddarach, dywedwyd bod Pentreath yn 87 oed ac ar y pryd roedd ei thyddyn (neu 'gwt') yn "wael ac yn cael ei gynnal a'i gadw gan y plwyf yn bennaf, a'i bod yn dweud ffortiwn pobl ac yn parablu Cernyweg." <ref name="ellis">Peter Berresford Ellis, ''The Cornish language and its literature'', [https://books.google.com/books?id=L709AAAAIAAJ&pg=PA116#v=onepage&q=&f=false pp. 115–118] online</ref>
Ym mlynyddoedd olaf ei bywyd, daeth Pentreath yn enwog yn lleol am ei gwybodaeth am Gernyweg.<ref>Barrington, "On the expiration of the Cornish language", p. 283</ref> Tua 1777, tynnwyd llun ohoni gan [[John Opie]] (1761-1807), ac ym 1781 engrafiad ohoni gan Robert Scaddan, llun a gyhoeddwyd.<ref name="odnb"
Ym 1797, dywedodd pysgotwr o Borthenys wrth Richard Polwhele (1760-1838) fod William Bodinar "yn arfer siarad â hi am oriau gyda'i gilydd yng Nghernyweg; ac nad oedd eu sgwrs yn cael ei deall gan bron neb."<ref>[[Richard Polwhele]], ''The History of Cornwall'', (7 volumes, 1803–1808), vol. 5, pp. 19–20</ref> Mae ei chyfrif ei hun fel y'i cofnodwyd gan [[Daines Barrington|Daines Barrington yn]] nodi ei bod hefyd yn siarad Saesneg.
Llinell 35 ⟶ 32:
== Heneb ==
Ni chofnodir claddedigaeth Dorothy Pentreath, ond dadleuwyd bod hyn yn ymddangos yng nghofrestr y plwyf dan yr enw Dolly Jeffery, yr awgrymir ei fod yn gyfenw tad ei mab. Derbynnir y theori hon gan ''Eiriadur Bywgraffiad Cenedlaethol Rhydychen''.<ref name="odnb"
Ym 1887, symudwyd ei heneb i'r safle lle roedd ei bedd, bedd heb groes nag enw, a chodwyd sgerbwd y credir ei fod yn eiddo iddi.<ref name="odnb"/> Mae Pêr-Jakez Helias, yr [[Llydawyr|awdur Llydaweg]], wedi cysegru cerdd i Dolly Pentreath.
== Siaradwr Cernyweg brodorol olaf ==
Fel gyda llawer o "siaradwyr brodorol olaf," mae yna ddadlau ynghylch statws Pentreath. Nid hi yw siaradwr olaf yr iaith, ond yn hytrach, hi oedd y siaradwr brodorol rhugl olaf.<ref name="odnb"
Ar ôl ei marwolaeth, derbyniodd Barrington lythyr, a ysgrifennwyd yng Nghernyweg ynghyd â chyfieithiad Saesneg, gan bysgotwr ym [[Porthenys|Mousehole]] o’r enw William Bodinar (neu Bodener) yn nodi ei fod yn gwybod am bump o bobl a all siarad Cernyweg yn y pentref hwnnw. Mae Barrington hefyd yn siarad am John Nancarrow o [[Marazion]] a oedd yn siaradwr brodorol ac a oroesodd i'r [[1790au]].<ref>Ellis, P. Berresford, ''The Story of the Cornish Language'' (Truro: Tor Mark Press, 1971)</ref><ref>Ellis, P. Berresford (1974) ''The Cornish Language and its Literature''. London: Routledge & Kegan Paul</ref>
| |||