Eiddew: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
man gywiriadau using AWB |
Uwchlwytho talp o destun |
||
Llinell 36:
[[Delwedd:Starr 010419-0021 Hedera helix.jpg|250px|chwith|bawd|''Hedera helix'', yr eiddew cyffredin.]]
Eiddew
Planhigyn prennaidd sy'n tyfu'n agos i'r pridd neu'n dringo yw Eiddew neu Iorwg ([[Enw deuenwol|Lladin]]: ''Hedera'').
<nowiki>==Ffordd o fyw==</nowiki>
‘’Mae’r Eiddew (Iorwg) yn dringo trwy ddefnyddio gwreiddiau sy’n tyfu o’r coesyn’’<nowiki><ref>Wynne, G. (2017) Blodau Cymru: Byd y Planhigion (Gwasg y Lolfa)</ref></nowiki>
Dywed Wynne <nowiki><ref>Wynne, G. (2017) Blodau Cymru: Byd y Planhigion (Gwasg y Lolfa)</ref></nowiki> mai ond ychydig o neithdar sydd gan flodau’r eiddew ac fe gaiff y blodau eu peillio gan wybed fwyaf am nad oes arnynt angen llawer iawn o fwyd (er fod paill yn llawer mwy maethlon na neithdar!).
Dau fath o ddail
<nowiki>==Tacsonomeg==</nowiki>
Mae’r eiddew yn ymrannu i ddwy is-rywogaeth neu yn fwy diweddar dwy rywogaeth
Hedera helix is-rh. hibernica
Hedera helix is-rh. helix
neu ar ôl y dyrchafiad:
Hedera hibernica
iorwg yr Iwerydd
Hedera helix
iorwg
<nowiki>==Ecoleg==</nowiki>
Mae lle arbennig i’r eiddew H. helix agg. yn ecoleg y goedwig ac yng nghefn gwlad yn gyffredinol. Sail yr arbenigrwydd yma yw ei dymor blodeuo a ffrwytho (ffenoleg), a’r ffaith ei fod yn fythwyrdd.
Ffenoleg<nowiki></br></nowiki>
Mae’r eiddew yn blodeuo yn yr hydref ac yn ffrwytho yn y gwanwyn a thrwy hynny yn cynnig manteision ecolegol pwysig. Mae’r blodau felly yn cynnig paill i bryfed ar adeg pan fo paill fel arall yn brin. Yn yr un modd mae ffrwythau yn y gwanwyn yn cynnig bwyd maethlon i adar (ysguthanod, bronfreithod ayb.). Mae manteision hyn i’r pryfed ac i’r adar yn amlwg. Llai amlwg efallai yw’r manteision i’r planhigyn ei hunan. Mae’n debyg mai osgoi cystadleuaeth am wasgarwyr paill a hadau sydd i gyfrif am patrwm hyn.
Gwyrddni gaeaf<nowiki></br></nowiki>
Mae’r eiddew yn un o’r ychydig blanhigion prennaidd yng Nghymru sydd yn cadw ei ddail drwy’r flwyddyn.
Mae’r Gorfanhadlen Eiddew (Orobanche hederae Ivy Broomrape) barasitig sy’n nodweddiadol o arfordir Cymru a de-orllewin Lloegr, yn sugno maeth o wreiddiau’r eiddew<nowiki><ref>Wynne, G. (2017) Blodau Cymru: Byd y Planhigion (Gwasg y Lolfa)</ref></nowiki>.
<nowiki>==Dosbarthiad==</nowiki>
<nowiki>==Meddygaeth==</nowiki>
<nowiki>===Tystiolaeth Ann Elizabeth Williams<ref>Williams, AE (2016): Meddyginiaethau Gwerin Cymru (Gwasg Y Lolfa)</ref></nowiki><nowiki>===</nowiki>
Y Llygaid a’r Glust:
‘’Dywedodd Mrs Margaret Jennie Thomas, Llwyncynhyrus, Llanymddyfri, mai plastr o ddaul iorwg neu eiddew wedi’u pwnio a roddwyd ar lugaid ei thad i dynnu’r boen pan dasgodd pyg berwedig drosto unwaith wrth iddo farcio defaid’’
‘’Defnyddid [llysiau pen tai] ar y cyd â dail eiddew yn ôl tystiolaeth o Ferthyr Tydfil: cymysgid sudd y ‘dail gerllysg’, fel y’u gelwid, gyda thrwyth ‘dail iddia’ wedi’i hidlo, ac ychwanegid ychydig o hufen at y cymysgedd cyn rhoi diferyn ohono yn y glust’’
<nowiki>==Llên Gwerin==</nowiki>
<nowiki>==Enwau==</nowiki>
Hedera helix is-rh. hibernicaiorwg yr IweryddegAtlantic ivy
Hedera helix is-rh. helixiorwgegcommon ivy{{eginyn planhigyn}}
[[Categori:Araliaceae]]
| |||