Fersiwn yn ôl 20:29, 15 Chwefror 2019 golygu Duncan Brown (sgwrs \| cyfraniadau) 8,528 golygiad Dim crynodeb golygu Tagiau: Golygiad drwy declyn symudol Golygiad ar declun symudol (ap) Golygiad trwy'r ap iOS ← Cymharer â'r fersiwn gynt		Fersiwn yn ôl 21:33, 15 Chwefror 2019 golygu dadwneud Duncan Brown (sgwrs \| cyfraniadau) 8,528 golygiad Dim crynodeb golygu Tagiau: Golygiad drwy declyn symudol Golygiad ar declun symudol (ap) Golygiad trwy'r ap iOS Cymharer â'r fersiwn dilynol →
Llinell 16: Felly hefyd yn yr Aeleg. Mae'r gair Gaeleg am 'de' hefyd yn golygu 'cywir' ac mae'r rheswm yn mynd â ni yn ôl i'n cyndeidiau heulwen-addolgar, fel mae Ruairidh MacIlleathain yn esbonio {{cyfieuthu hwn}}: :Y gair Gaeleg am granc meudwyol yw ''partan tuathal'', yn llythrennol y 'cranc chwithig' (neu drwsgwl). cysylltir ''tuathal'' â chwith (aswy) a gogledd, yn ogystal a bod yn gysylltiedi â 'chwithdod' neu 'anghywirdeb'. Benthycwyd 'partan' o'r iaith Sgotaidd ac fe'i defnyddir o hyd am 'cranc' yn nhafodiaith Sgotaidd y gogledd- ddwyrain. Fe'm hatgoffir brif gyfeiriadau'r cwmpawd o'r arferiad hynafol o wynebu'r haul dyrchafol yn y dwyrain, gyda'r deheulaw, neu'r deheubarth, ar y llaw dde! Dwyrain yw ''an ear'' a olygai yn wreiddiol 'o flaen', a gorllewin yw ''an iar'', a olygai tu ôl. Fe geir y ddau derm mewn enwau lleoedd - er enghraifft, y gair Gaeleg am Ynysoedd Heledd gorllewin yr Alban yw ''Na h-Eileanan an Iar''.</br> :''The Gaelic for the hermit crab is "partan tuathal"", literally the ‘awkward crab’. ''Tuathal'' is connected with left and north, as well as being associated with awkwardness and wrongness. The word partan was borrowed by Scots speakers and is still used for ‘crab’ in the Scots dialect of the northeast. The key points of the compass in Gaelic recall the ancient practice of facing the rising sun in the east with the south therefore on the right hand'' [y deheubarth ar y llaw dde!]. ''East is an ear, originally meaning ‘in front’, and west is an iar, which meant ‘behind’. Both terms are found in place names – for example, the Western Isles are Na h-Eileanan an Iar in Gaelic. The term for ‘south’ is deas, which also means ‘right’. The word is related distantly to the Latin dexter and therefore to the English ‘dextrous’, and has similar associations with correctness. It derives from the naturalness of sunwise motion (the sun moves from east to west through the south of the sky in the northern hemisphere). Sunwise, or clockwise, motion (called deiseil in Gaelic) is still seen in Gaelic culture as being more favourable than the opposite, which is known as tuathal. This comes from tuath, the Gaelic for north, which originally meant ‘left’. Tuathal has suggestions of unnaturalness or awkwardness, as in partan tuathal (‘awkward crab’), the Gaelic for the hermit crab. Deas and tuath are relatively common in the landscape – for instance, Uibhist a Tuath (North Uist) and Uibhist a Deas (South Uist). But in many areas of the Gàidhealtachd, you travel suas gu deas (‘up south’) and sìos gu tuath (‘down north’), which is the opposite of what you’d say in modern-day English''.<ref>Ailargraffwyd o gylchgrawn Scottish Natural Heritage Haf 2011</ref> Y term am 'de' yw ''deas'', sydd hefyd yn golygu 'cywir'. Fe berthyn y gair o bell i'r Lladin ''dexter'' ac felly i'r Saesneg ''dextrous'', gydag atgofion eto o 'gywirdeb'.</br> Cyfyd hyn o naturioldeb symudiad yr haul o'r dwyrain i'r gorllewin trwy ddeheuon y wybren yn hemisffer y gogledd. Gwelir symudiad 'heulwedd' neu glocwedd (a elwir ''deiseil'' yn yr Aeleg) hyd heddiw yn niwylliant y Gael fel rhywbeth mwy dymunol na'r gwrthwyneb, sef ''tuathal''. Daw hwn o 'tuath'', y gair Gaeleg am gogledd a olygai yn wreiddiol yn 'chwith'.</br> Awgryma'r gair ''tuathal'' wedd ar annaturioldeb neu chwithdod. Mae ''deas'' a ''tuath'' yn gymharol gyffredin yn y dirwedd - er enghraifft ''Uibhist a Tuath'' (''North Uist'') a ''Uibhist a Deas'' (''South Uist''). Ond mewn llawer o ardaloedd Gaeleg eu hiaith mae dyn yn teithio ''suas gu deas'' (‘i fyny i'r de’) a ''sìos gu tuath'' (‘i lawr i'r gogledd’), sef yn groes i'r hyn a arferid yn y Gymraeg neu'r Saesneg fodern.<ref>Ailargraffwyd o gylchgrawn Scottish Natural Heritage Haf 2011</ref> ==Gweler hefyd==

Cwmpawd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau