Asoka

Ymerawdwr Ymerodraeth y Maurya yn India o 268 CC hyd 231 CC oedd Asoka, hefyd Ashoka, a elwir yn Asoka Fawr. Roedd ei ymerodraeth yn ymestyn o’r hyn sy’n awr yn Affganistan hyd Bengal ac i’r de cyn belled a Mysore.

Asoka
Ganwyd	304 CC  Patna
Bu farw	232 CC  Patna
Dinasyddiaeth	Maurya empire, India
Galwedigaeth	gwleidydd, ymerawdwr, bhikkhu
Swydd	Mauryan Emperor
Prif ddylanwad	Siddhartha Gautama
Tad	Bindusara
Mam	Subhadrangi
Priod	Tishyaraksha, Karuvaki, Devi, Padmavati, Asandhimitra
Plant	Kunala, Mahinda, Sangamitta, Tivala, Charumati
Perthnasau	Chandragupta Maurya
Llinach	Maurya dynasty

Ymerodraeth Asoka

Ystyr ei enw yn yr iaith Pali yw “rhydd o ofalon”. Roedd yn fab i’r ymerawdwr Bindusara a’i wraig Dhamma, ac yn wyr i .Chandragupta Maurya.Wedi dod i’r orsedd, bu’n ryfelwr llywyddiannus dros ben, ond daeth dan ddylanwad Bwdhaeth ac ymwrthododd a rhyfel.

Yn 250 CC, cynhaliwyd Trydydd Cyngor Bwdhaeth dan nawdd Asoka. Yn dilyn y cyngor, gyrrodd Asoka fynachod i wahanol deyrnasoedd, yn cynnwys Bactria, Nepal, Myanmar, Gwlad Tai a Sri Lanca, ac efallai cyn belled ag Alexandria yn yr Aifft, Antioch ac Athen.

Daeth colofn o waith Asoka, a ddarganfuwyd yn Sarnath, yn arwyddlun cenedlaethol India, a cheir llun o ran ohoni ar faner India.

Chwedlau

Tyfodd cylch o chwedlau am Asoka a gafodd ddylanwad mawr yn y gwledydd Bwdhaidd. Ceir testunau cynnar o'r chwedlau hyn yn yr ieithoedd Pali a Sansgrit. Mae'n debyg fod rhai ohonynt wedi cael eu trosglwyddo ar lafar cyn hynny hefyd. Y testun mwyaf dylanwadol ac adnabyddus yw'r Asokavadana (Sansgrit, yn golygu 'Buchedd Asoka') a ysgrifennwyd yn y 3g OC yn India.

Llyfryddiaeth

• John S. Strong (gol.), The Legend of King Asoka[:] A Study and Translation of the Asokavadana (Gwasg Prifysgol Princeton, 1983; argraffiad newydd gan Motilal Bansidarss, Delhi, 1989). ISBN 81-208-0616-6