Alexandria

Alexandria (hefyd Alecsandria weithiau yn Gymraeg) (Groeg: Aλεξάνδρεια, Copteg: Ⲣⲁⲕⲟⲧⲉ Rakotə, Arabeg: الإسكندريه Al-Iskandariya, Arabeg yr Aifft: اسكندريه Eskendereyya), (poblogaeth o tua 3.5 i 5 miliwn), yw dinas fwyaf ond un yr Aifft, a'i phorthladd mwyaf.

Alecsandria

Math	dinas â phorthladd, bwrdeistref, dinas fawr, polis, dinas
Enwyd ar ôl	Alecsander Fawr
Poblogaeth	4,870,000
Sefydlwyd	331 CC
Cylchfa amser	Egypt Standard Time, Daylight saving time in Egypt
Gefeilldref/i	Bratislava, Casablanca, Constanța, Durban, Kazanlak, Kanpur, Yevlakh, Gyumri, Odesa, Shanghai, St Petersburg, Thessaloníci, Jeddah, Kuching, Le Mans, Bwrdeistref Limassol, Cleveland, Bengasi, Baltimore, Paphos
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Arabeg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Yr Aifft Isel
Sir	Alexandria Governorate
Gwlad	Yr Aifft
Arwynebedd	2,523 km²
Uwch y môr	−1 metr
Cyfesurynnau	31.1975°N 29.8925°E
Cod post	21500
Statws treftadaeth	Tentative World Heritage Site
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Y Corniche yn Alexandria

Mae hyn yn erthygl am y ddinas adnabyddus yn yr Aifft. Am enghreifftiau eraill o'r enw Alexandria, gweler Alexandria (gwahaniaethu).

Ymestyn Alexandria am tua 20 milltir (32 km) ar hyd arfordir Môr y Canoldir yng nghanolbarth gogledd yr Aifft. Mae'n gartref i'r Bibliotheca Alexandrina, Llyfrgell Newydd Alexandria, ac mae'n ganolfan ddiwydiannol bwysig oherwydd y pibellau olew a nwy naturiol sy'n cyrraedd yno o Suez.

Hanes

Yn yr Henfyd, roedd Alexandria yn un o'r dinasoedd enwocaf yn y byd am ei dysg a'i hadeiladau ysblennydd. Cafodd ei sefydlu yn 331 CC gan Alecsander Fawr, a bu'n brifddinas yr Aifft am bron i fil o flynyddoedd ar ôl hynny, nes i'r Arabiaid oresgyn yr Aifft yn 641 OC a sefydlu prifddinas newydd yn Fustat (sydd heddiw'n rhan o Gairo). Roedd Alexandria yn enwog am Oleudy Alecsandria (un o Saith Rhyfeddod yr Hen Fyd), Llyfrgell Alexandria (llyfrgell fwyaf yr Henfyd) a Catacombs Kom el Shoqafa. Mae gwaith archaeolegol parhaol yn harbwr Alexandria (a ddechreuwyd yn 1994) yn datgelu gwybodaeth am Alexandria cyn cyfnod Alecsander Fawr, pan oedd dinas Rhakotis ar y safle, ac yng nghyfnod brenhinllin y Ptolemïaid ar ôl hynny.

Adeiladau a chofadeiladau

• Amgueddfa Alexandria
• Mosg Abu El Abbas Masjid
• Palas yr Arlywydd
• Palas Montaza
• Palas Ras el-Tin
• Pont Stanley

Enwogion

• Konstantinos Tsaldaris (1884-1970), gwleidydd
• Issy Smith (1890-1940), milwr
• Youssef Chahine (1926-2008), cyfarwyddwr ffilm
• Omar Sharif (g. 1932), actor