Brian Boru

(0941-1014)

Uchel Frenin Iwerddon oedd Brian mac Cennétig, Brian Bóruma neu Brian Boru (c. 941 - 23 Ebrill 1014).

Brian Boru
Ganwyd941 Edit this on Wikidata
Cill Dalua Edit this on Wikidata
Bu farw23 Ebrill 1014 Edit this on Wikidata
Clontarf Edit this on Wikidata
DinasyddiaethKingdom of Munster Edit this on Wikidata
SwyddUchel Frenin Iwerddon, King of Munster Edit this on Wikidata
Dydd gŵyl12 Mawrth Edit this on Wikidata
TadCennétig Mac Lorcáin Edit this on Wikidata
MamBé Binn inion Urchadh Edit this on Wikidata
PriodGormflaith ingen Murchada, Mor (?), Echrad (?), Dub Choblaig (?) Edit this on Wikidata
PlantDonnchad mac Briain, Tadc Mac Briain, Sláine ingen Briain, Murchad mac Briain, Dearbforgail (?) Edit this on Wikidata

Roedd yn fab i Cennétig mac Lorcain. Gwnaeth ei hun yn frenin Munster, yna concrodd Leinster i ddod a'r cyfan o dde Iwerddon dan ei reolaeth. Daeth yn Uchel Frenin yn 1002, pan gydnabyddwyd ef gan Máel Sechnaill mac Domnaill, brenin yr Uí Néill.

Roedd Iwerddon wedi ei rhannu yn nifer o deyrnasoedd annibynnol; a symbolaidd oedd swyddogaeth Uchel Frenin Iwerddon yn bennaf. Ceisiodd Brian Boru newid hyn, a gwneud ei hun yn wir reolwr Iwerddon. Ymladdwyd Brwydr Clontarf ar Ddydd Gwener y Groglith (23 Ebrill), 1014, rhwng Brian a byddin Brenin Leinster, Máel Mórda mac Murchada, oedd yn cynnwys llawer o Lychlynwyr Dulyn dan arweiniad cefnder Máel Mórda, Sigtrygg Farf Sidan (un o hynafiaid Gruffudd ap Cynan). Bu byddin Brian Boru yn fuddugol, ond lladdwyd ef ei hun gan nifer fychan o Lychlynwyr a ddaeth ar draws ei babell yn ddamweiniol wrth ffoi o faes y gad. O ganlyniad, ymrannodd Iwerddon yn nifer o deyrnasoedd annibynnol eto.