Broncws

Broncws
Enghraifft o'r canlynol	math o organ, dosbarth o endidau anatomegol
Math	rhan o goeden tracheobroncaidd, endid anatomegol arbennig
Rhan o	llwybr anadlol is
Yn cynnwys	main bronchus, lobar bronchus, segmental bronchus, subsegmental bronchus
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Broncws
Enghraifft o'r canlynol	math o organ, dosbarth o endidau anatomegol
Math	rhan o goeden tracheobroncaidd, endid anatomegol arbennig
Rhan o	llwybr anadlol is
Yn cynnwys	main bronchus, lobar bronchus, segmental bronchus, subsegmental bronchus
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae broncws, yn ddarn o lwybr anadlu yn y llwybr anadlu sy'n arwain aer i'r ysgyfaint. Y bronci cyntaf i wahanu o'r trachea yw'r prif broncws dde a'r prif broncws ar y chwith. Y rhain yw'r lletaf ac maent yn treiddio i'r ysgyfaint ym mhob hilum, lle maent yn gwahanu i bronci uwchradd culach a elwir yn bronchi lobar, ac yn gwahanu eto yn bronci trydyddol culach a elwir yn bronci segmentol. Adwaenir rhaniadau pellach y bronci segmentol pedwerydd gorchymyn, 5ed gorchymyn, a 6ed gorchymyn y bronci segmentol, neu wedi eu grwpio gyda'i gilydd fel bronci is-segmentol. Gelwir y bronci pan fyddant yn rhy gul i gael eu cefnogi gan gartilag yn broncioles. Nid oes cyfnewid nwy yn digwydd yn y bronci.

Strwythur

Mae'r trachea (y bibell wynt) yn rhannu yn y carina yn ddau brif bronci neu bronci sylfaenol, y broncws chwith a'r broncws dde. Mae carina'r trachea wedi ei leoli ar lefel yr ongl sternal a'r pumed fertebra thorasig (wrth orffwys).

Mae'r prif broncws dde yn lletach, yn fyrrach, ac yn fwy fertigol na'r prif broncws chwith. Mae'n mynd mewn i'r ysgyfaint dde ar tua'r pumed fertebra thorasig. Mae'r prif broncws dde'n rhannu'n dair bronci eilradd (a elwir hefyd yn bronci lobar), sy'n darparu ocsigen i dair labed yr ysgyfaint dde - y labed uwchraddol, canolig ac israddol. Mae'r wythïen azygos yn pontio drosto o'r tu ôl; ac mae rhydweli dde'r ysgyfaint yn gorwedd yn is yn gyntaf ac yna o'i flaen. Tua 2 cm o'i ddechreuad, mae'n rhoi cangen i ffwrdd i'r labed uwchraddol yr ysgyfaint dde, a elwir hefyd yn y bronci eparterial. Mae eparterial yn cyfeirio at ei leoliad uwchben y rhydweli dde cwlmonaidd. Mae'r broncws yn awr yn pasio o dan y rhydweli, ac fe'i gelwir yn gangen hyparteria sy'n rhannu'n ddau bronchi lobar i'r labedau canol ac is.

Mae'r prif broncws chwith yn llai o faint ond yn hirach na'r dde, ac yn 5 cm o hyd. Mae'n dod i mewn i wraidd yr ysgyfaint chwith gyferbyn â'r chweched sectebra thorasig. Mae'n pasio o dan y bwa aortig, croesi o flaen yr esoffagws, y dyct thorasig, a'r aorta sy'n disgyn, ac mae'r rhydweli pwlmonoraidd yn gorwedd uwchben i ddechrau, ac yna o'i flaen.. Nid oes gan y broncws chwith unrhyw gangen eparterial, ac felly mae rhai wedi meddwl nad oes labed uwch i'r ysgyfaint chwith, ond bod y labed uchaf fel y'i gelwir yn cyfateb i labed canol yr ysgyfaint dde. Mae'r prif bronchws chwith yn rhannu'n ddau bronci eilradd neu bronci lobar, i ddarparu aer i ddau labed yr ysgyfaint chwith - y labed eilradd a'r un israddol.

Mae'r bronci eilaidd yn rhannu ymhellach i bronci trydyddol, (a elwir hefyd yn bronci segmentol), ac mae pob un ohonynt yn cyflenwi segment broncopulmonar. Mae segment broncopulmonar yn is-adran o ysgyfaint sydd wedi'i wahanu oddi wrth weddill yr ysgyfaint gan septwm o feinwe gyswllt. Mae'r eiddo hwn yn caniatáu i segment broncopulmonar gael ei dynnu'n driniaethol heb effeithio ar segmentau eraill. I ddechrau, mae deg segment ym mhob ysgyfaint, ond yn ystod y datblygiad gyda'r ysgyfaint chwith â dim ond dau labed, mae dau bâr o segmentau yn ffiwsio i wneud wyth, pedwar ar gyfer pob labed. Mae'r bronci trydyddol yn rhannu ymhellach i dair cangen arall a elwir yn 4ydd gorchymyn, 5ed gorchymyn a bronci segmentol 6ed gorchymyn y cyfeirir atynt hefyd fel bronci is-segmentol. Mae'r rhain yn rhannu i mewn i lawer o bronchiolau llai sy'n rhannu'n broncioles terfynol, ac mae pob un ohonynt yn arwain at nifer o bronchioles resbiradol, sy'n mynd ymlaen i rannu dwywaith i un ar ddeg dwythellell alfeolaidd. Mae yna bum neu chwe sach gorfannol sy'n gysylltiedig â phob dwythell gorfannol. Yr alfeolws yw'r uned anatomeg sylfaenol o nwy cyfnewid yn yr ysgyfaint.

Mae gan y prif bronci lumens cymharol fawr sy'n cael eu llieinio gan epitheliwm anadlol. Mae gan y llieinin gellog hon gilia sy'n ymadael tuag at y geg ac yn tynnu llwch a gronynnau bach eraill. Mae haen cyhyrau llyfn islaw'r epitheliwm wedi'i drefnu fel dau ruban o gyhyrau sy'n troelli mewn cyfeiriadau cyferbyniol. Mae'r haen cyhyrau llyfn hwn yn cynnwys chwarennau seromucous, sy'n secretu musus, yn ei wal. Mae cartilag hyalin yn bresennol yn y bronci, sy'n amgylchynu'r haen cyhyrau llyfn. Yn y prif bronci, mae cartilag hyalin yn ffurfio cylch anghyflawn, gan ymddangos fel "D", tra yn y bronci llai, mae cartilag hyalin yn bresennol mewn platiau ac ynysoedd a drefnir yn afreolaidd. Mae'r platiau hyn yn rhoi cefnogaeth strwythurol i'r bronci ac yn cadw'r llwybrau anadlu yn agored.

Histoleg

Mae cartilag a philen mwcws y bronci cynradd yn debyg i'r rhai yn y trachea. Maent yn cael eu llieinio ag epitheliwm anadlol, a ddosbarthir fel epitheliwm colofn pseudostratig ciliedig. Mae'r epitheliwm yn y prif bronchi yn cynnwys celloedd goblet, sy'n gelloedd chwarennol, epthithelial colymnar syml wedi'u haddasu, sy'n cynhyrchu mwcini, prif elfen mwcws. Mae gan mwcws rôl bwysig wrth gadw'r llwybrau anadlu yn glir yn y broses clirio mucociliari. Tra fod canghennu yn parhau drwy'r goeden broncial, mae maint y cartilag hyalin yn y waliau yn gostwng nes ei bod yn absennol yn y broncioles. Wrth i'r cartilag ostwng, mae maint y cyhyrau llyfn yn cynyddu. Mae'r bilen mwcws hefyd yn cael ei drosglwyddo o epitheliwm colofn pseudostratig ciliedig i epitheliwm ciwbolaidd syml i epitheliwm cromeniog syml.

Amrywiad

Mewn 0.1 i 5% o bobl mae broncws llabed dde uwchraddol yn deillio o'r brif goes broncws cyn y carina. Gelwir hyn yn bronci tracheol, ac fe'i gwelir fel amrywiad anatomegol. Gall fod â llu o amrywiadau ac, er ei fod fel arfer yn asymptomatig, gall fod yn achos gwraidd o glefyd pwlmonaidd fel haint rheolaidd. Mewn achosion o'r fath, mae echdynnu yn aml yn wellhad.

Mae gan y broncws cardiaidd fynychder o ≈0.3% ac yn ymddangos fel broncws ategol sy'n deillio o'r broncws rhyng-ganolog rhwng y broncws llabed uchaf a tharddiad y bronci llabed canol ac is y brif broncws dde. Fel arfer, mae broncws cardiaidd ategol yn gyflwr asymptomatig ond mae'n bosibl y bydd yn gysylltiedig â haint parhaus neu hemoptysis. Mewn oddeutu hanner yr achosion a arsylwyd, mae'r broncws cardiaidd yn ymddangos fel bonyn broncial byr marw, yn y gweddill gall y broncws arddangos canghennu a pharenchyma'r ysgyfaint aeraidd cysylltiedig. #l

Swyddogaeth

Mgi Mae'r dwythellau alfeolaidd a'r alfeoli'n cynnwys epitheliwm cromenog syml yn bennaf, sy'n caniatáu ymlediad cyflym o ocsigen a charbon deuocsid. Mae cyfnewid nwyon rhwng yr awyr yn yr ysgyfaint a'r gwaed yn y capilarïau yn digwydd ar draws waliau'r dwythellau alfeolaidd a'r alfeoli.

Pwysigrwydd clinigol

Broncitis

Diffinnir broncitis fel llid y bronci, a all naill ai fod yn ddifrifol neu'n gronig. Fel arfer mae broncitis acíwt yn cael ei achosi gan heintiau firaol neu facteriaidd. Mae'r rhan fwyaf o ddioddefwyr broncitis cronig hefyd yn dioddef o Clefyd rhwystrol cronig yr ysgyfaint (COPD), ac fel arfer mae hyn yn gysylltiedig ag ysmygu neu amlygiad hirdymor i lidus.

Dyhead

Mae'r prif broncws chwith yn ymadael o'r trachea ar fwy o ongl na'r prif broncws dde. Mae'r broncws dde hefyd yn ehangach na'r chwith ac mae'r gwahaniaethau hyn yn rhagflaenu'r ysgyfaint dde i broblemau uchelgeisiol. Os yw bwyd, hylifau neu gyrff tramor yn cael eu dyheadu, byddant yn tueddu i adleoli yn y brif broncws dde. Gall hyn arwain at niwmonia bacteriol a niwmonia dyheadol.

Os yw tiwb tracheol a ddefnyddir ar gyfer intio yn cael ei fewnosod yn rhy bell, fe fydd fel arfer yn adleoli yn y broncws dde, gan ganiatáu awyru'r ysgyfaint dde yn unig.

Asthma

Caiff asthma ei farcio gan 'hyperresponsiveness' y bronci gydag elfen llid, yn aml mewn ymateb i alergenau.

Mewn asthma, gall cysondeb y bronci arwain at anhawster i anadlu gan achosi prinder anadl; gall hyn arwain at ddiffyg ocsigen yn cyrraedd y corff ar gyfer y prosesau cellog. Yn yr achos hwn gellir defnyddio 'puffer' asthma (neu anadlydd) i unioni'r broblem. Mae'r 'puffer' yn gweinyddu broncodilator, sy'n gwasanaethu i ysgafnhau'r bronci cyfansawdd ac ail-ehangu'r llwybrau anadlu. Mae'r effaith yma yn digwydd yn eithaf cyflym.

Ffynonellau

Sacristán Bou, L. ac Peña Blas, F. Bronchial Atresia in Lung Diseases - Selected State of the Art Reviews (2012). ISBN 978-953-51-0180-2978-953-51-0180-2. Published under CC BY 3.0 license.
Moore, Keith L. ac Arthur F. Dalley. Clinically Oriented Anatomy, 4th ed. (1999). ISBN 0-7817-5936-60-7817-5936-6

Cyfeiriadau

Dolenni allanol

American Lung Association Archifwyd 2010-05-06 yn y Peiriant Wayback