Calakmul
Hen ddinas yn perthyn i wareiddiad y Maya ym Mecsico yw Calakmul. Roedd yn un o ddinasoedd mwyaf y Maya yn ystod y Cyfnod Clasurol. Saif ynghanol y goedwig drofannol yn nhalaith Campeche ar benrhyn Yucatán.
 | |
| Math | safle archaeolegol  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Ardal warchodol | Calakmul Biosphere Reserve |
| Sir | Bwrdeistref Calakmul |
| Gwlad |  Mecsico |
| Arwynebedd | 331,397 ha, 391,788 ha |
| Cyfesurynnau | 18.105°N 89.8106°W |
 | |
| Statws treftadaeth | Safle Treftadaeth y Byd, eiddo diwylliannol, cadwriaethol |
| Manylion | |
Enw'r hen drigolion ar eu dinas oedd Kaan. Daeth i amlygrwydd tua 500 OC. Yn 546, gorfododd y ddinas dywysog Naranjo i ildio ei orsedd i un o gyngheiriaid Calakmul, ac o ganlyniad, daeth yn elyn i ddinas Tikal. Yn 562 gorchfygwyd Tikal gan Caracol, un o gyngheiriad Calakmul, a daeth Calakmul i fod y fwyaf pwerus o ddinasoedd y Maya. Ceor sawl pyramid yn y ddinas o'r cyfnod yma.
Yn 695, llwyddodd Tikal a'i chyngheiriaid Palenque a Yaxchilán i orchfygu Yuknoom Yich'aak K'ak, brenin Calakmul. Ymddengys i Calakmul adennill ei hanibyniaeth yn y 9g. Dyddia'r arysgif olaf o'r ddinas o 909. Dynodwyd y ddinas yn Safle Treftadaeth y Byd gan UNESCO yn 2002.