Chuck Yeager
Peilot prawf o'r Unol Daleithiau a swyddog yn Awyrlu'r Unol Daleithiau oedd Charles Elwood "Chuck" Yeager (13 Chwefror 1923 – 7 Rhagfyr 2020) sydd yn nodedig fel y dyn cyntaf i dorri'r gwahanfur sain wrth hedfan.
| Chuck Yeager | |
|---|---|
 Y Brigadydd Chuck Yeager yn ei wisg filwrol (1969) | |
| Ganwyd | Charles Elwood Yeager  13 Chwefror 1923 Myra |
| Bu farw | 7 Rhagfyr 2020 Los Angeles |
| Dinasyddiaeth | Unol Daleithiau America |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | person milwrol, hedfanwr, peilot prawf, awyrennwr, peilot awyren ymladd, swyddog milwrol |
| Plaid Wleidyddol | plaid Weriniaethol |
| Gwobr/au | Y Groes am Hedfan Neilltuol, Medal y Seren Efydd, Llengfilwr y Lleng Teilyndod, Calon Borffor, Medal Rhyddid yr Arlywydd, Medal Aer, Silver Star, Air Force Distinguished Service Medal, Gwobr Harmon, Gwobr 'Hall of Fame' am Hedfan, Neuadd Enwogion California, Gwobr Horatio Alger, Medal 'Buddugoliaeth' yr Ail Ryfel Byd, Medal Ymgyrch Ewropeaidd-Affricanaidd-Dwyrain Canol, Congressional Silver Medal, International Air & Space Hall of Fame, International Space Hall of Fame, Aerospace Walk of Honor, Medal o Gymeradwyaeth, Medal Ymgyrch America, Medal Byddin y Galwedigaeth, Medal y Gwasanaeth Amddiffyn Cenedlaethol, Armed Forces Expeditionary Medal, Vietnam Service Medal, Air and Space Longevity Service Award, Marksmanship Ribbon, Vietnam Campaign Medal, Mackay Trophy, Collier Trophy |
| Gwefan | http://www.chuckyeager.com |
| llofnod | |
 | |
Ganed ym Myra, Gorllewin Virginia. Ymunodd â Byddin yr Unol Daleithiau ym Medi 1941 a chafodd ei anfon i Gorfflu Awyr y Fyddin. Derbyniodd gomisiwn yn swyddog hedfan wrth gefn ym 1943 ac yn ystod yr Ail Ryfel Byd bu'n beilot awyrennau ymladd i'r Wythfed Awyrlu, wedi ei leoli yn Lloegr. Hedfanodd 64 o weithiau i'r cyfandir, a llwyddodd i saethu i lawr 13 o awyrennau'r Almaenwyr. Cafodd Yeager ei hun ei saethu i lawr yn Ffrainc, a dihangodd o'r gelyn gyda chymorth y résistance. Wedi'r rhyfel, bu'n hyfforddwr hedfan ac yna yn beilot prawf. Yn sgil sefydlu Awyrlu'r Unol Daleithiau ar wahân i'r fyddin, ym 1947, derbyniodd Yeager gomisiwn parhaol, yn gapten.
Dewiswyd Yeager fel gwirfoddolwr i brofi'r awyren arbrofol gyfrinachol X-1 a adeiladwyd gan gwmni Bell Aircraft i ymchwilio i effeithiau hedfan sonig ar y peilot a'r awyren. Ar 14 Hydref 1947, yn yr X-1, Yeager oedd y dyn cyntaf i dorri'r gwahanfur sain, rhyw 1,066 km yr awr ar uchder o 12 km, uwchben Rogers Dry Lake, pant heli ger Canolfan Awyr Edwards yn Anialwch Mojave, de Califfornia. Ni chafodd y gamp ei datgelu i'r cyhoedd nes Mehefin 1948. Ar 12 Rhagfyr 1953, fe dorrodd record fuanedd arall gan gyrraedd 2,660 km yr awr mewn awyren roced X-1A.[1]
Ym 1954, trosglwyddwyd Yeager o'i swydd yn is-bennaeth hedfan prawf yng Nghanolfan Awyr Edwards i staff y Deuddegfed Awyrlu yng Ngorllewin yr Almaen. Dychwelodd i Edwards ym 1962 fel pennaeth ar yr Ysgol Beilot ac Ymchwil Awyrofod, a chafodd ei ddyrchafu yn gyrnol. Ym 1968 fe'i penodwyd yn bennaeth ar y 4edd Asgell Ymladd Tactegol, â'i chanolfan yng Ngogledd Carolina. Dyrchafwyd Yeager yn frigadydd ym 1969, ac ymddeolodd o'r awyrlu ym 1975. Cafodd ei bortreadu gan Sam Shepard yn y ffilm The Right Stuff (1983). Cyhoeddwyd ei hunangofiant, Yeager, ym 1985. Bu farw yn Los Angeles, Califfornia, yn 97 oed.[2]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ (Saesneg) Chuck Yeager. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 3 Mehefin 2021.
- ↑ (Saesneg) Richard Goldstein, "Chuck Yeager, Test Pilot Who Broke the Sound Barrier, Is Dead at 97", The New York Times (7 Rhagfyr 2020). Archifwyd o'r dudalen we wreiddiol drwy gyfrwng archive.is ar 3 Mehefin 2021.