Mae cromen geodesig yn strwythur hemisfferig sy'n seiliedig ar bolyhedronau geodesig. Maent yn dosbarthu pwysau'r gromen dros y strwythur i gyd a gall wrthsefyll pwysau mawr.

Cromen geodesig
Delwedd:Mtl. Biosphere in Sept. 2004.jpg, Spaceship Earth 2.jpg
MathCromen Edit this on Wikidata
CrëwrBuckminster Fuller Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Biosphêr Montréal, yn gynharach, Pafiliwn yr Unol Daleithiau ym ystod Expo 67 gan R. Buckminster Fuller, ar Ynys Sainte-Hélène, Montreal, Quebec
Tŷ geodesig yn Idaho

Ychydig wedi'r Rhyfel Mawr y cynlluniwyd y gromen geodesig cyntaf a hynny gan Walther Bauersfeld,[1], prif beiriannydd Cwmni Carl Zeiss. Derbyniodd freinlen ('patent') ar gromen cymharol fach ac fe'i codwyd gan yr adeiladwyr Dykerhoff and Wydmann ar un o adeiladau Zeiss yn Jena, yr Almaen. Yna codwyd cromen tipyn mwy yng Ngorffennaf 1926.[2] 20 mlynedd yn ddiweddarach mabwysiadwyd y syniad yn ddiweddarach gan R. Buckminster Fuller yn yr Unol Daleithiau a fathodd y term "geodesig".[3] Er nad ef oedd dyfeisydd y gromen geodesig, ef sy'n cael y clod am hynny yn yr UDA.

Yn ychwanegol at y ffaith fod y gromen yn hynod o gryf, o'i gymharu a'i bwysau, gyda wynebau'r 'waliau' yn denau ac yn ysgafn, mae cromen fel hyn yn hynod o gadarn, a'i gyfaint yn fawr o'i gymharu ac arwynebedd y waliau trionglog (neu siap hecsagon).

Cyfeiriadau golygu

  1. Cromen Geodesig cyntaf: Planetariwm yn Jena 1922 gan gynnwys gwybodaeth batent Archifwyd 19 March 2013[Date mismatch] yn y Peiriant Wayback.
  2. "Zeiss-Planetarium Jena: Geschichte". Planetarium-jena.de. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-08-31. Cyrchwyd 2015-08-30.
  3. For a more detailed historical account, see the chapter "Geodesics, Domes, and Spacetime" in Tony Rothman's book Science à la Mode, Princeton University Press, 1989.