Cyhydedd wybrennol

Y cyhydedd wybrennol yw cylch mawr y sffêr wybrennol ddychmygol ar yr un plân â chyhydedd y Ddaear. Mae'r plân cyfeirio hwn yn sail i'r system gyfesurynnau cyhydeddol. Mewn geiriau eraill, mae'r cyhydedd wybrennol yn amcanestyniad haniaethol o'r cyhydedd daearol allan i'r gofod.^[1] Oherwydd gogwydd echelinol y Ddaear, mae'r cyhydedd wybrennol ar hyn o bryd ar oledd tua 23.44° o'r ecliptig (plân orbit y Ddaear). Mae'r gogwydd wedi amrywio o tua 22.0° i 24.5° dros y 5 miliwn o flynyddoedd diwethaf.^[2]

Byddai rhywun yn sefyll ar gyhydedd y Ddaear yn dychmygu'r cyhydedd wybrennol fel hanner cylch yn pasio trwy'r anterth, y pwynt yn union uwchben. Wrth i'r person symud tua'r gogledd (neu'r de), mae'r cyhydedd wybrennol yn gogwyddo tuag at y gorwel cyferbyn. Diffinnir y cyhydedd wybrennol i fod yn anfeidrol o bell (gan ei fod ar y sffêr wybrennol); felly, mae pennau'r hanner cylch bob amser yn croesi'r gorwel i'r dwyrain ac i'r gorllewin, waeth beth yw safle'r person ar y Ddaear. Wrth y pegynau, mae'r cyhydedd wybrennol yn cyd-daro â'r gorwel seryddol. Ar bob lledred, mae'r cyhydedd wybrennol yn arc neu'n gylch unffurf oherwydd waeth pa mor bell mae person oddi wrth plân y cyhydedd wybrennol, mae'r y cyhydedd wybrennol ei hun yn anfeidrol o bell.^[3]

Mae gwrthrychau seryddol ger y cyhydedd wybrennol yn ymddangos uwch y gorwel o'r mwyafrif o lefydd ar y ddaear, ond maent yn ymddangos uchaf (cyrraedd eu hanterth) ger y cyhydedd. Ar hyn o bryd mae plân y cyhydedd wybrennol yn torri trwy'r cytserau hyn:

Pisces (yn cynnwys pwynt cyntaf Aries uwch ei ffin ddeheuol)
Cetus
Taurus
Eridanus
Orion (ger gwregys Orion )

Monoceros
Canis Lleiaf
Hydra
Sextans
Leo

Virgo (yn cynnwys pwynt cyntaf Libra)
Serpens (caput)
Ophiuchus
Serpens (cauda)
Aquila
Aquarius

Gweler hefyd

Pegwn wybrennol
Cylchdroi o amgylch echel sefydlog (pegwn)
Sffêr wybrennol
Gogwyddiad
System gyfesurynnau cyhydeddol

Cyfeiriadau

↑ "Celestial Equator". Cyrchwyd 5 August 2011.
↑ Berger, A.L. (1976). "Obliquity and Precession for the Last 5000000 Years". Astronomy and Astrophysics 51 (1): 127–135. Bibcode 1976A&A....51..127B.
↑ Millar, William (2006). The Amateur Astronomer's Introduction to the Celestial Sphere. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-67123-1.

[1] "Celestial Equator". Cyrchwyd 5 August 2011.

[2] Berger, A.L. (1976). "Obliquity and Precession for the Last 5000000 Years". Astronomy and Astrophysics 51 (1): 127–135. Bibcode 1976A&A....51..127B.

[3] Millar, William (2006). The Amateur Astronomer's Introduction to the Celestial Sphere. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-67123-1.

[1]

[2]

[3]