Yr iaith Gymraeg fel y mae'n cael ei siarad yn hytrach na'i hysgrifennu yw Cymraeg llafar. Mae'n wahanol i'r iaith ysgrifenedig o ran geirfa, gramadeg a morffoleg. Ceir o'i mewn sawl cywair ieithyddol tra wahanol, a sawl tafodieithoedd.

Cymraeg
Baner Cymru
Baner Cymru
Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres ar
y Gymraeg
Y blwch hwn: gweld  sgwrs  golygu

Cyweiriau golygu

Mae gan y Gymraeg amrywiaeth gyfoethog o gyweiriau ieithyddol, o iaith hynod ffurfiol (boed yn dechnegol neu'n llenyddol) i fratiaith, gan gwmpasu ystod eang o gyweiriau lled-ffurfiol ac anffurfiol. Mae'r cyweiriau i gyd yn amrywio yn ôl tafodiaith, ond y cyweiriau llai ffurfiol sy'n tueddu amrywio mwyaf.

Tafodieithoedd golygu

Mae peth gwahaniaeth rhwng Cymraeg y gogledd a Chymraeg y de. Mae tuedd i or-ddweud hyn. Mewn gwirionedd, nid yw'n ddim mwy na'r gwahaniaeth a glywir yn y Saesneg mewn ardaloedd gwahanol o Loegr. Er hynny, mae'n sbort gan y Cymry gael hwyl am ben eu hacenion gwahanol; yr 'hwntws' a'r 'gogs' fel y gelwid hwy gan ei gilydd.

Ychydig enghreifftiau:

  • Dyfrgi (gogledd) -- dwrgi (de)
  • Llefrith (gogledd) -- llaeth (de)
  • Paned (o de) (gogledd) -- dishgled (o de) (de)

Llyfryddiaeth golygu

Ffynonellau'r erthygl golygu

  • Beth Thomas a Peter Wynn Thomas, Cymraeg, Cymrâg, Cymrêg…Cyflwyno'r Tafodieithoedd (Gwasg Taf, 1989)

Dywediadau tafodieithol ac iaith lafar golygu

  • Cyfres Llyfrau Llafar Gwlad
  • Siân Williams, Ebra Nhw (1981)
  • Owen John Jones, Dywediadau Cefn Gwlad (1977)– Llŷn ac Eifionydd
  • John Jones, Gwerin-eiriau Sir Gaernarfon (1979)
  • Lynn Davies, Geirfa'r Glöwr (1976)
  • C Jones a D Thorne, Dyfed: Blas ar ei thafodieithoedd (1992)
  • Erwyd Howells, Dim ond Pen Gair: Casgliad o ddywediadau Ceredigion (1990)
  • D Moelwyn Williams, Geiriadur y Gwerinwr (1975)
  Eginyn erthygl sydd uchod am y Gymraeg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.