Cymraeg llafar

Yr iaith Gymraeg fel y mae'n cael ei siarad yn hytrach na'i hysgrifennu yw Cymraeg llafar. Mae'n wahanol i'r iaith ysgrifenedig o ran geirfa, gramadeg a morffoleg. Ceir o'i mewn sawl cywair ieithyddol tra wahanol, a sawl tafodieithoedd.

Cyweiriau

Mae gan y Gymraeg amrywiaeth gyfoethog o gyweiriau ieithyddol, o iaith hynod ffurfiol (boed yn dechnegol neu'n llenyddol) i fratiaith, gan gwmpasu ystod eang o gyweiriau lled-ffurfiol ac anffurfiol. Mae'r cyweiriau i gyd yn amrywio yn ôl tafodiaith, ond y cyweiriau llai ffurfiol sy'n tueddu amrywio mwyaf.

Tafodieithoedd

Prif: Tafodieithoedd y Gymraeg

Mae peth gwahaniaeth rhwng Cymraeg y gogledd a Chymraeg y de. Mae tuedd i or-ddweud hyn. Mewn gwirionedd, nid yw'n ddim mwy na'r gwahaniaeth a glywir yn y Saesneg mewn ardaloedd gwahanol o Loegr. Er hynny, mae'n sbort gan y Cymry gael hwyl am ben eu hacenion gwahanol; yr 'hwntws' a'r 'gogs' fel y gelwid hwy gan ei gilydd.

Ychydig enghreifftiau:

Dyfrgi (gogledd) -- dwrgi (de)
Llefrith (gogledd) -- llaeth (de)
Paned (o de) (gogledd) -- dishgled (o de) (de)

Llyfryddiaeth

Ffynonellau'r erthygl

Beth Thomas a Peter Wynn Thomas, Cymraeg, Cymrâg, Cymrêg…Cyflwyno'r Tafodieithoedd (Gwasg Taf, 1989)

Dywediadau tafodieithol ac iaith lafar

Cyfres Llyfrau Llafar Gwlad
Siân Williams, Ebra Nhw (1981)
Owen John Jones, Dywediadau Cefn Gwlad (1977)– Llŷn ac Eifionydd
John Jones, Gwerin-eiriau Sir Gaernarfon (1979)
Lynn Davies, Geirfa'r Glöwr (1976)
C Jones a D Thorne, Dyfed: Blas ar ei thafodieithoedd (1992)
Erwyd Howells, Dim ond Pen Gair: Casgliad o ddywediadau Ceredigion (1990)
D Moelwyn Williams, Geiriadur y Gwerinwr (1975)

Eginyn erthygl sydd uchod am y Gymraeg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.