Cytundeb Tordesillas

Cytundeb rhyngwladol rhwng Ymerodraeth Sbaen ac Ymerodraeth Portiwgal oedd Cytundeb Tordesillas (Sbaeneg: Tratado de Tordesillas, Portiwgaleg: Tratado de Tordesilhas) a arwyddwyd yn Tordesillas, Sbaen, ar 7 Mehefin 1494. Ei nod oedd i atal brwydro rhwng y ddwy ymerodraeth dros y Byd Newydd drwy sefydlu llinell derfyn i gydnabod hawl y Sbaenwyr i'r holl diriogaeth y tu hwnt i orllewin yr honno, ac hawl y Portiwgaliaid i unrhyw diroedd newydd a ddarganfyddwyd i'w dwyrain.

Cytundeb Tordesillas

Enghraifft o'r canlynol	cytundeb
Dyddiad	7 Mehefin 1494
Rhagflaenwyd gan	Inter caetera
Lleoliad	Tordesillas
Yn cynnwys	Demarcation line of Alexander VI
Aelod o'r  canlynol	Memory of the World
Gwladwriaeth	Teyrnas Portiwgal, Ymerodraeth Sbaen
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Ym 1494, wedi i Fernando V ac Isabel I—"Teyrnoedd Catholig" Sbaen—glywed am ddarganfyddiad yr Amerig gan Cristoforo Colombo, erfynasant ar y Pab Alecsander VI i gefnogi hawliau Coron Castilla i diriogaeth y Byd Newydd. Cyhoeddodd Alecsander fyliau i sefydlu llinell derfyn o begwn y gogledd i begwn y de, 100 lîg (320 milltir) i orllewin ynysoedd Cabo Verde, a chydnabod hawl y Sbaenwyr i unrhyw diroedd a ddarganfyddwyd y tu hwnt i'r llinell honno. Ar orchymyn y pab, cyfyngwyd mordeithiau a glaniadau'r Portiwgaliaid i ddwyrain y llinell derfyn, ac nid oedd Sbaen na Phortiwgal i feddiannu unrhyw diriogaeth a oedd eisoes dan feddiant gwladwriaeth Gristnogol.

Ni dderbyniwyd y terfyniad hwnnw gan unrhyw rym Ewropeaidd arall ar lannau'r Iwerydd, a mynnodd Ioan II, brenin Portiwgal yn enwedig ragor o le ar y môr i'w longau fforio arfordir Affrica. Yn Tordesillas, cytunodd llysgenhadon o Sbaen a Phortiwgal i symud y llinell derfyn 270 lîg i'r gorllewin, sef 370 lîg (1,185 milltir) i orllewin Cape Verde. Cydnabuwyd y setliad hwnnw gan y Pab Iŵl II ym 1506.

Wedi'r cytundeb, hawliodd Portiwgal draethau gogleddol Brasil wedi i Pedro Álvares Cabral lanio yno ym 1500. Yn ddiweddarach, ymestynodd y diriogaeth Bortiwgalaidd ym mherfeddwlad Brasil y tu hwnt i linell derfyn Cytundeb Tordesillas.