Desertmartin
Desertmartin /ˌdɛzərtˈmɑːrtɪn/[1]o'r Wyddeleg Díseart Mhártain</link> Pentref bychan yn Swydd Derry/Londonderry, Gogledd Iwerddon ydyw, a'i enw'n y Wyddeleg yn golygu "meudwy Sant Martin" [2] [3] . Mae'n bedair milltir o Magherafelt/Machair Fíolta, wrth droed Slieve Gallion . Yng Nghyfrifiad 2001 roedd gan ardal fwyaf Díseart Mhártain boblogaeth o 1,276. Mae'n gorwedd o fewn plwyf Díseart Mhártain, Dosbarth Mid-Ulster, a barwniaeth hanesyddol Loughinsholin/Loch Inse Uí Fhloinn . Ymhlith yr aneddiadau cyfagos mae Draperstown/Baile na Croise, Machair Fíolta, Moneymore/Muine Mór, a Tobermore/Tobar Mór .
| Desertmartin | |
| Gwyddeleg: Díseart Mhártain | |
|
|
| Poblogaeth | (2011 Census) |
|---|---|
| Rhanbarth | Mid Ulster |
| Swydd | Sir Derry/Londonderry |
| Gwlad | Gogledd Iwerddon |
| Gwladwriaeth sofran | Y Deyrnas Unedig |
| Senedd yr Undeb Ewropeaidd | |
| Rhestr llefydd: y DU • Gogledd Iwerddon • | |
Hanes golygu
Cysegrwyd meudwy mynachaidd Díseart Mhártain yn wreiddiol i Sant Martin o Tours . Mae olion yr eglwys blwyf hynafol yn nhref-dir Knocknagin ar ochr ddwyreiniol y pentref. [2]
Pan grewyd Swydd Coleraine yn 1585, yr oedd ei gweinyddiad i fod i gael ei gyflawni yn nhref Coleraine/Cúil Ráithin . Fodd bynnag, adeiladwyd y carchar a'r llys yn Díseart Mhártain. [4] [ <span title="The material near this tag may rely on a user-generated source. (October 2018)">ffynhonnell a gynhyrchir gan ddefnyddwyr?</span> ]
Ar 19 Mai 1922, yn ystod Rhyfel Annibyniaeth Iwerddon, ymosododd tyrfa o undebwyr a Chwnstabliaid Gwirfoddol Ulster/Ulster Special Constables a llosgi llawer o gartrefi a busnesau Catholig yn Díseart Mhártain, i ddial am losgi melin oedd yn eiddo i'r undebwyr . Aeth Cwnstabliaid Gwirfoddol â phedwar o ddynion Catholig o’u cartrefi y tu allan i’r pentref a’u dienyddio’n ddiannod wrth ymyl y ffordd. [5]
Adeiladau crefyddol golygu
- Sant Padrig, tref-dir* Keenaght ( Catholig ) (Hen Gapel).
- Sant Padrig, tref-dir Keenaght ( Catholig ) (Capel Newydd).
- Mae Eglwys y Santes Fair, tref-dir Eglwys Annagh a Moneysterlin ( Catholig ) a'r Parochial House gerllaw yn adeiladau tirnod. Cyfeirir ato'n gyffredin fel Coolcalm ar ôl yr hen dreflan o'r un enw, sydd bellach yn rhan o Annagh a Moneysterlin.
- Eglwys y Nasaread (cangen o'r enwad o'r un enw yn seiliedig ar draddodiad Wesleaidd ).
- Mae Eglwys Sant Comgall (yr Eglwys Anglicanaidd yn Iwerddon) ( Plwyf Desertmartin ) yn adeilad o bwys gweledol a hanesyddol ac yn dirnod lleol. Adeiladwyd yr eglwys yn 1821 ac mae'n adeilad rhestredig. Lleolir Eglwys Sant Comgall ar Ffordd Dromore yn y pentref ac mae'n edrych allan dros fynydd golygfaol Slieve Gallion . (*Mae Iwerddon yn hanesyddol wedi defnyddio 'tref-diroedd' (townlands) fel eu mesur lleiaf o rannu tir yn weinyddol. Yng Ngwyddeleg, defnyddir baile fearainn sef 'tref-dir'.)
Ysgolion golygu
Cludiant golygu
Agorodd gorsaf reilffordd Díseart Mhártain rhwng Machaire Fíolta a Baile na Croise ar 20 Gorffennaf 1883, caewyd i deithwyr ar 1 Hydref 1930, a chaeodd yn gyfan gwbl ar 3 Gorffennaf 1950. [6]
Pobl golygu
Bardd, ysgrifydd, golygydd a darlithydd o bwys o Ogledd Iwerddon yw Tom Paulin (g. 1949 ), sydd wedi ysgrifennu cerdd o'r enw Desertmartin .
Chwaraeon golygu
- Cymdeithas Athletau Gaeleg St. Martin's Díseart Mhártain Clwb GAA St Martin's
- Clwb Peldroed Díseart Mhártain
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Toner, Gregory: Place-Names of Northern Ireland, page 85. Queen's University of Belfast, 1996, ISBN 0-85389-613-5
- ↑ 2.0 2.1 "Place Names NI". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-05. Cyrchwyd 2024-04-22.
- ↑ Flanagan, Deirdre & Laurence: Irish Place Names, page 202. Gill & Macmillan Ltd., 2002. ISBN 0-7171-3396-6
- ↑ BBC Local History
- ↑ Lawlor, Pearse. The Outrages: The IRA and the Ulster Special Constabulary in the Border Campaign. Mercier Press, 2011. pp.275-280
- ↑ "Desertmartin station" (PDF). Railscot - Irish Railways. Cyrchwyd 2007-09-23.