Elis Roberts (Elis y Cowper)
cyfansoddwr a aned yn 1712
Roedd Ellis Roberts (Elis y Cowper) (tua 1712–1789) yn awdur anterliwtiau a baledwr. [1]
| Elis Roberts | |
|---|---|
| Ganwyd | 1712  Llanycil |
| Bu farw | 27 Tachwedd 1789 Llanddoged |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | llenor, cyfansoddwr |
Cefndir
golyguGanwyd Elis yn ardal y Bala. Erbyn y 1740au 'roedd wedi symud i fyw i Landdoged yn Nyffryn Conwy. Fel mae ei enw barddol yn awgrymu cowper oedd Elis wrth ei waith bob dydd. Gwaith cowper oedd gwneud casgeni a barilau ar gyfer cwrw, gwin, gwirodydd a hylifau eraill. Byddai cowper hefyd yn gwneud llestri pren ac offer ar gyfer y llaethdy megis bwcedi ac offer corddi. [2]
Teulu
golyguBu Elis yn briod pedair gwaith ac yn weddw teirgwaith. Does dim tystiolaeth ar gadw am enw ei wraig gyntaf. Roedd hi'n dod o'r Bala a bu farw cyn pen blwyddyn a hanner ar ôl priodi. Enwau ei wragedd eraill oedd Elin, Elizabeth a Grace (née Williams.[3]) Bu iddo a'i wragedd o leiaf deg o blant.
Baledi ac anterliwtiau
golyguYn ei gyflwyniad i'r anterliwt Gras a Natur, 1769, mae Elis yn honni iddo ysgrifennu chwedeg naw o anterliwtiau. Serch hynny dim ond naw ohonynt sydd wedi goroesi.[4] Yn ôl Cynfael Lake yn ei lyfr Brenin y Baledi "Cyfansoddodd Ellis Roberts-Elis y Cowper o Landdoged ger Llanrwst fwy o faledi na'r un awdur arall a oedd yn weithgar yn ystod y ddeunawfed ganrif." [5]
| Mae gan Wicidestun destun sy'n berthnasol i'r erthygl hon: |
Marwolaeth
golyguBu farw Elis ar 27 Tachwedd 1789 ac fe'i claddwyd ym mynwent Eglwys Sant Doged, Llanddoged. [6]
Llyfryddiaeth (rhannol)
golyguGan Elis y Cowper
golygu- Dwy o gerddi newyddion. Yn gyntaf rhybydd i bawb feddwl am ei diwedd, a gweled a chlowed rhybuddion ac arwyddion, ag mae Duw yn êi roddi
- Dwy o gerddi newyddion. I Ymddiddanion Sion yr Haidd, ai gyfaill sef, Morgan Rondol, II O ymddiddanion rhwng y dyn ar wenol bob yn ail Penill
- Dwy o gerddi newyddion, y gyntaf ar ddull o ymddiddan rhwng y Prydydd a'r swedydd
- Dwy o gerddi newyddion, y cyntaf yn ddull o ymddiddan, rhwng Morgan Raundel ... a'i hen gyfaill o Gymro:
- Dwy gerdd ddiddan Y gyntaf ymddiddan rhwng yr Enaid a'r Corph. bob yn ail Penill: ar Belisle March.
- Ail lythyr hen bechadur at ei gyd frodyr ; wedi sylfaenu ar y geiriau hyn "Gwrando ferch a gwêl," wedi cymmeryd allan o'r bumed psalm a deugain, a'r ddegfed adnod
- Difrifol fyfyrdod am Farwolaeth, sef, seithfed llythyr, o waith Ellis Roberts
- Dwy o gerddi newyddion. I. O gwynfan dyn methiant am gynnorthwy ei gydwladwyr. II. Carol duwiol o debygoliaeth am ddydd brawd
- Llyfr enterlute newydd wedi gosod mewn dull ymddiddanion rhwng gras a natur
- Dwy o gerddi newyddion: Y gyntaf, o ddîolchgarwch i Dduw a roes allu i George Rodney i orchfygu ein gelynion, ar y ffordd ir India, yn ail carol plygain newydd i'r flwyddyn o Oedran Crist 1783
- Tair o gerddi newyddion. I Ymddiddan rhwng gwr ifangc ai gariad bob yn eil odl. II Cwynfan merch ifangc am garu'n feddal. III Clôd ir Lord Pased, or Plâs Newydd Sir Fôn
- Tair o ganeuon newyddion Yn gyntaf, Carol i'w ganu Nos Basg, ar Susanna, o waith Ellis Roberts ... Yn ail, Cyngor i ferchaid ifangc. Yn drydydd, Deisyfiad gwr ifangc at ei gariad
- Dwy o gerddi newyddion: I O hanes dychryn ofnadwy a fu yn yn yr Italia modd y darfu i Dduw singcio tri-chant o drefydd, a thair o dresydd caerog; ac nid oes yno ddim ond llyn o ddwr di-waelod. II. Ymddiddan rhwng gwr ifangc ai gariad, bob yn ail penill
- Dwy o gerddi newyddion: I. Yn ceisio gosod allan am y llywydd sydd yn y nefoedd, ar gwyrufyd ar hapurwydd fydd ir fawl ai cafodd. II. Ymddiddan rhwyng dŷn a'î gydwybod, bob yn ail odl
- Dwy o gerddi newyddion: I. O drymder galarus am Royal George yr hon a suddodd yn ei harbwr, gyda mi o bobl ad arni lle yr aeth tri chant e ferched i'r aelod a phlant gyda nhw. II. O fawl i ferch
- Dwy o gerddi newyddion: I Yn rhoi byrr hanes dynes a wnaeth weithred ofnadwy ym mhlwy Llansantffraid Glan Conwy, sef diheunyddio ffrwyth ei byw ai ado fe rhwng bwystsilod y ddaear. II Cerdd ar ddioddefaint Crist, wedi ei throi or Groeg ir Gymraeg
- Tair o gerddi newyddion. Yn gyntaf, Cerdd er dwyn ar gof i ddynion ddyll y poennau y mae 'r enaid colledig yn i ddiodde yn uffern gida dysyfiad ar ddynion aniwiol ddychwelyd at Dduw i'w chanu ar Grimson Velfett. Yn ail, Dechre cerdd ar iath y part y ffordd hwyaf o ymddiddan rhwng dynn ai gydwybod. ... Yn drydydd, Cerdd i'w channu ar Susan Lygad-ddy neu Black-Eye Susi gan Hugh Roberts
- Dwy gerdd newydd, y gyntaf, Cerdd o fawl i filitia Swydd Aberteifi, ynghyd ivr officers, gan roddi iddynt glod fel y maent yn ei haeddu: Yr ail, Cerdd a anfonodd Ellis Roberts at Thomas Edwards, ar ddull ymofyn pa achos fod cymmaint llygredd a dallineb yn Eglwys Loegr, &c by Richard Roberts( )
- Dwy o gerddi newyddion: I I ddeisyf ar Dduw am drugaredd, ai raglunieth i'n porthi y flwyddyn ddiweddar hon drwy fyn uno; roddi ef fendith ar yr ychydig liniath at ein porthi. II O ychydig o hanes y fater a fu'n Gibraltar Y modd y cynorthwyodd Duw ychydig o wyr Prydain ym mhen llawer gelynion
- Dwy o gerddi newyddion y gyntaf ynghylch rhyfeddode a welwyd yn y Cwmmyle, sef llûn Dŷn a chledde yn ei law ai hett yn dair gwalc, ai wyneb at y Dwyrain; ar ei droed o flaen y Hall, sef un am gochwyn: ai liw oedd yn gôch. Yn ail O gwynfan am un ar-ddêg o Longwyr y Bermo a Dolgelley sydd yn garcharorion yn Ffraing dan ddwylo eu Gelynion
Am Elis y Cowper
golygu- Llên y Llenor: Elis y Cowper; G.G. Evans[7]
- Llyfrau Llafar Gwlad: 93. Elis y Cowper - Brenin y Baledi; Cynfael Lake [8]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Y Bywgraffiadur Cymreig Elis Roberts (Elis y Cowper)
- ↑ Ceredigion: cylchgrawn Cymdeithas Hanes Ceredigion; Cyf. 14, Rhif 3, 2003, tud. 91. GALAR HEN HIL adalwyd 6 Hydref 2021
- ↑ Archifau Cymru, Cofrestr Priodasau Plwyf Llanrwst 27 Chwefror 1764
- ↑ ODNB Roberts, Ellis (known as Elis y Cowper)
- ↑ "Lake, Cynfael Elis y Cowper - Brenin y Baledi ; Gwasg Carreg Gwalch, 2019 ISBN: 9781845276935". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-10-05. Cyrchwyd 2021-10-05.
- ↑ Archifau Cymru Cofrestr Claddu Llanddoged 1 Rhagfyr 1789
- ↑ Evans, G. G. (1995). Elis y Cowper. Caernarfon: Gwasg Pantycelyn. ISBN 1-874786-33-X. OCLC 32868358.
- ↑ Roberts, Ellis (2019). Elis y Cowper : Elis Roberts, Llanddoged : Brenin y Baledi. A. Cynfael Lake (arg. Argraffiad cyntaf = First edition). Llanrwst, Dyffryn Conwy [Wales]. ISBN 978-1-84527-693-5. OCLC 1083137214.CS1 maint: extra text (link)