Francisco Franco
Roedd Francisco Franco Bahamonde (4 Rhagfyr 1892 - 20 Tachwedd 1975), yn gadfridog a ddaeth yn unben Sbaen o ganlyniad i Ryfel Cartref Sbaen rhwng 1936 a 1939 ac a gadwodd ei afael ar y wlad hyd ei farwolaeth.
| Francisco Franco | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd |
Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo  4 Rhagfyr 1892 Ferrol |
| Bu farw |
20 Tachwedd 1975 (82 oed) Achos: methiant y galon Madrid |
| Man preswyl |
Royal Palace of El Pardo, Pazo de Meirás |
| Dinasyddiaeth |
Sbaen |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth |
swyddog, gwleidydd, person milwrol, unben |
| Swydd |
Prif Weinidog Sbaen, Chief of Staff of the Army, cyfarwyddwr, pennaeth y wladwriaeth |
| Taldra |
1.63 metr |
| Plaid Wleidyddol |
Falange Española de las JONS |
| Tad |
Nicolás Franco Salgado-Araújo |
| Mam |
Pilar Bahamonde y Pardo de Andrade |
| Priod |
Carmen Polo, 1st Lady of Meirás |
| Plant |
Carmen Franco, 1st Duchess of Franco |
| Perthnasau |
Q59393704, Ramón Serrano Suñer |
| Gwobr/au |
Supreme Order of Christ, Uwch Groes y Lleng Anrhydedd, Collar of the Civil Order of Alfonso X the Wise, Grand Cross of the Sash of the Three Orders, Order of the Most Holy Annunciation, Knight Grand Cross of the Order of Saints Maurice and Lazarus, Knight grand cross of the order of the crown of Italy, Order of the German Eagle, Grand Collar of the Military Order of the Tower and Sword, Philippine Legion of Honor, Q43534190 |
| Llofnod | |
 | |
Ganed ef yn Ferrol, Sbaen. Roedd ei dad yn y llynges, ond gan fod prinder swyddi yn y llynges, penderfynodd Franco ymuno a'r fyddin. Aeth i academi filwrol Toledo, lle graddiodd yn safle 251 allan o 312. Cafodd yrfa fwy llwyddiannus wedyn, gan ddod yn gadfridog ieuengaf y fyddin.
Pan ddechreuodd y fyddin baratoi gwrthryfel yn erbyn llywodraeth adain-chwith Sbaen yn 1936, roedd Franco'n amlwg yn y paratoadau. Y prif arweinwyr eraill ymhlith y swyddogion a geisiodd gipio grym oedd José Sanjurjo ac Emilio Mola. José Sanjurjo oedd wedi ei fwriadu fel yr arweinydd, ond fe'i lladdwyd mewn damwain awyren wrth hedfan o Bortiwgal i Sbaen, a daeth Franco yn arweinydd. Daeth yn arweinydd y lluoedd Cenedlaethol, ac ar ddiwedd y rhyfel cartref ar 1 Ebrill 1939, yn unben Sbaen. Roedd ganddo berthynas weddol agos ag Adolf Hitler a Benito Mussolini, oedd wedi ei gynorthwyo yn y rhyfel cartref, ond gwrthododd ymuno a hwy yn yr Ail Ryfel Byd.
Nodweddid ei gyfnod mewn grym gan bwyslais trwm ar draddodiad Sbaen a Chatholigiaeth, a gwrthwynebiad cryf i unrhyw fygythiad i awdurdod canolog.