John James Hughes (Alfardd)

newyddiadurwr

Bardd a llenor Cymraeg a golygydd oedd John James Hughes (18428 Ionawr 1875), a adnabyddid gan amlaf wrth ei enw barddol Alfardd. Roedd yn amddiffynnydd pybyr i'r iaith Gymraeg, a hawliau Cymru a'i gwerin.[1] Roedd yn frodor o Ynys Môn.

John James Hughes
FfugenwAlfardd Edit this on Wikidata
Ganwyd1842 Edit this on Wikidata
Carreg-lefn Edit this on Wikidata
Bu farw8 Ionawr 1875 Edit this on Wikidata
Bangor Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethnewyddiadurwr, bardd, golygydd Edit this on Wikidata

Bywgraffiad

golygu

Ganed John James mewn bwthyn gerllaw Carreglefn, ym mhlwyf Llanbadrig yn y flwyddyn 1842. Bu farw ei dad cyn ei eni. Cafodd addysg ddyddiol o saith hyd ddeuddeng mlwydd oed. Wedi hynny, gwasanaethodd am rai tymhorau fel gwas fferm gydag amaethyddwyr yr ardal. Pan yn 16 mlwydd oed symudodd i Fangor, lle y bu am dair blynedd yn gertiwr i adeiladydd, ac wedi hynny am bum mlynedd yn gweini ar seiri meini.[1]

Yn 1866 ymunodd â'r heddlu lle daeth yn argyhoeddedig o anghyfiawnder y drefn Seisnig yng Nghymru a dechreuodd ysgrifennu erthyglau ar bynciau llosg y dydd gan ennill sylw iddo'i hun. Yn 1870 cafodd ei benodi'n is-olygydd yr Herald Cymraeg. Bu farw yn Ionawr 1875, yn 33 mlwydd oed, a chladdwyd ef ym mynwent Glanadda, Bangor.[1]

Gwleidyddiaeth

golygu

Yn ôl ei fywgraffydd, R. Môn Williams:

"Yr oedd ei sêl dros bopeth Cymreig yn angherddol, a chynhyrfodd y wlad yn erbyn penodiad barnwyr Seisnig i'r llysoedd yng Nghymru. Dinoethodd anghyfiawnder a gorthrwm ymhob cylch, ac amcanodd dros ddylanwad y Wasg er daioni y werin."[1]

Llenor

golygu

Cyfranodd Alfardd nifer o gerddi ac erthyglau i gylchgronau Cymraeg y cyfnod. Yn ogystal, ysgrifennodd ddwy nofel yn Gymraeg, sef Yr Hafoty Gwyn ac Ifor Wyn[1]; themâu moesol a dirwestol yn arddull gweddill nofelau Cymraeg y cyfnod a geir ynddynt.

Llyfryddiaeth

golygu
  • Ifor Owen. Nofel.
  • Yr Hafoty Gwyn. Nofel.

Cyfeiriadau

golygu
  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 R. Môn Williams, Enwogion Môn (Bangor, 1913)