John Thomas (Eifionydd)

cychwynnydd a golygydd

Golygydd o Benmorfa oedd John Thomas (Eifionydd) (6 Awst 184819 Tachwedd 1922).[1]

John Thomas
FfugenwEifionydd Edit this on Wikidata
Ganwyd6 Awst 1848 Edit this on Wikidata
Penmorfa Edit this on Wikidata
Bu farw19 Tachwedd 1922 Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethgolygydd Edit this on Wikidata

Cefndir

golygu

Collodd ei dad pan oedd yn ifanc iawn, heb dderbyn addysg ffurfiol, ac yn 9 mlwydd oed, cyn iddo ddysgu darllen sgript, cafodd ei brentisiaeth yn swyddfa argraffu Robert Isaac Jones (Alltud Eifion), Tremadoc, lle mae'r roedd cyfnodolion llenyddol o'r enw Y Brython yn cael eu hargraffu a'u cyhoeddi. Daeth yn gyfansoddwr annormal gyflym a bu'n gweithio wedyn yn ei fasnach ym Mhwllheli, Y Rhyl, a Machynlleth. Yn y cyfamser, datblygodd ddiddordeb brwd mewn llenyddiaeth, yn enwedig barddoniaeth Gymreig. Roedd hefyd wedi dechrau bregethu gyda'r Annibynwyr, a threuliodd gyfnod (1872-4) yn y Coleg Annibynwyr Aberhonddu.

O Lundain aeth i Gaernarfon i swyddfeydd Y Genedl Gymreig - yn gyntaf fel cyfansoddwr, wedyn yn yr adran fusnes a chlercyddol o'r swyddfa honno, yn y pen draw yn dod yn olygydd y papur newydd hwnnw a phapur newydd arall, Y Werin. Yn 1881-1882 cyhoeddodd, mewn dwy ran, Pigion Englynion fy Ngwlad. Yn 1881 sefydlodd Eifionydd Y Geninen, cylchgrawn llenyddol y bu'n ei olygu hyd adeg ei farwolaeth.

Daeth y cylchgrawn hwn i gysylltiad, yn enwedig trwy ohebiaeth, gyda nifer fawr o awduron a beirdd. Yr ochr arall o'i waith ar gyfer gweithgareddau diwylliannol Cymreig oedd ei gysylltiad â 'Gorsedd y Beirdd,' y daeth yn recordydd iddo. Roedd yn un o sylfaenwyr 'Cymdeithas Gorsedd y Beirdd', y rheini a luniodd; bu hefyd yn rhan amlwg iawn o ran yr arholiadau ar gyfer 'graddau' amrywiol y 'Gorsedd.' Roedd ef ei hun yn gystadleuydd mewn eisteddfodau, gan ennill sawl gwobr am gerddi. Bu farw yng Nghaernarfon, 19 Tachwedd 1922 a chladdwyd ef yno.

Ffynonellau

golygu
  • Y Genedl, 21 and 28 November 1922;
  • Y Brython (Liverpool), 23 and 30 November 1922;
  • Y Geninen, 1923, 1-15;
  • Yr Ymwelydd Misol (Wrexham 1903-14), 1912, 24-5;
  • Who's who in Wales.

Cyfeiriadau

golygu
  1. "THOMAS, JOHN (' Eifionydd '; 1848 - 1922), cychwynnydd a golygydd Y Geninen; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2021-06-04.