Llyfr Coch Asaph

gwaith llenyddol sydd wedi mynd ar goll

Llawysgrif Gymreig ddiflanedig yw Llyfr Coch Asaph. Er i'r llyfr ei hun ddiflannu mae ysgolheigion wedi llwyddo i adfer canran sylweddol o'r testun o'r copïau a wnaed gan yr hynafiaethydd Robert Vaughan (1592-1667) ac eraill. Roedd yn cynnwys nifer o ddogfennau cyfreithiol ac eglwysig yn ymwneud ag Esgobaeth Llanelwy, yn Gymraeg a Lladin.

Llyfr Coch Asaph
Enghraifft o'r canlynolgwaith llenyddol Edit this on Wikidata
IaithCymraeg Edit this on Wikidata
Cysylltir gydaEsgobaeth Llanelwy Edit this on Wikidata
Prif bwncyr Eglwys Gristnogol, Esgobaeth Llanelwy, cyfraith Edit this on Wikidata

Ni wyddys pryd yn union y lluniwyd y dogfennau gwreiddiol a'u casglu ynghyd mewn llyfr, ond mae'n debygol mai rhywbryd yn yr Oesoedd Canol Diweddar y digwyddodd hynny, efallai dros gyfnod o amser. Diflannodd y llawysgrif wreiddiol yn ystod Rhyfel Cartref Lloegr. Gwnaeth Robert Vaughan a chopïwyr eraill bedwar copi anghyflawn o'r deunydd yn hanner cyntaf yr 17g ac mae ysgolheigion wedi cymharu'r testunau hyn i geisio adlunio'r testunau gwreiddiol.

Dogfennau cyfreithiol yn ymwneud â hanes gweinyddu Esgobaeth Llanelwy oedd cynnwys y llyfr. Mae'r dystiolaeth yn awgrymu iddynt gael eu llunio yn y 13g a'r 14g. Maent yn ffynhonnell bwysig i haneswyr ac yn dyst i weithgarwch sgriptoriwm Llanelwy yn yr Oesoedd Canol.

Ffynhonnell

golygu
  • Meic Stephens (gol.), Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru, d.e. 'Llanelwy'.

Llyfryddiaeth

golygu
  • O. E. Jones, 'Llyfr Coch Asaph. A textual and historical study' (Cymru [Aberystwyth], M.A., 1968.