Manawydan fab Llŷr
Rhybudd! 
|
Mae angen cywiro iaith yr erthygl hon. Beth am fynd ati i'w chywiro? Dyma restr o erthyglau i'w cywiro: Tudalennau â phroblemau ieithyddol. |
Stori chwedlonol o lenyddiaeth Gymraeg yr Oesoedd Canol a'r drydedd o bedair cainc o'r Mabinogi yw Manawydan fab Llŷr. Mae'n ddilyniant syth i'r ail gainc, Branwen ferch Llŷr, ac yn ymwneud ag adladd goresgyniad ar Iwerddon gan Fran a'r swyn erchyll sy'n troi Dyfed yn ddiffaith. Prif gymeriadau'r chwedl yw Manawydan, gwir frenin Prydain, ei ffrind, Pryderi a'i wraig, Rhiannon, a brenin Dyfed a'i wraig, Cigfa. Ynghyd â'r canghennau eraill, gellir dod o hyd i'r chwedl yn y llyfrau canoloesol, Llyfr Coch Hergest a Llyfr Gwyn Rhydderch. Gellir dod o hyd i gyfeiriadau at y chwedl hefyd mewn dau hen driad yn Nhrioedd Ynys Prydein.
| Manawydan fab Llŷr | |
|---|---|
| "Mabinogi y Coler a'r Morthwyl" | |
.jpg) Llinellau agoriadol trydedd gainc y Mabinogi: Ac wedi i'r teithwyr gladdu pen Bendigeidfran yn y Gwynfryn yn Llundain â'i wyneb tua Ffrainc, edrychodd Manawydan ar y dref ac ar ei gyfeillion, ac ochneidiodd yn ddwys. (Llawysgrif Llyfrgell Bodleian) | |
| Awdur(on) | Anhysbys, ond mae'n debyg mai sgrifellwr o Ddyfed yw.[1] |
| Iaith | Cymraeg Canol |
| Dyddiad | Mae'r llawysgrif gynharaf yn dyddio o'r 14eg ganrif; credir i'r chwedl ei hun fod yn llawer hŷn. |
| Cyfres | Pedair Cainc y Mabinogi |
| Math | Mytholeg Gymreig |
| Pwnc | Trydydd gainc y Mabinogi. Dychweliad Pryderi a Manawydan i Brydain, anialad Dyfed, carcharu Rhiannon a Pryderi, eu rhyddhau ac adfer Dyfed. |
| Sefyllfa | Dyfed yn bennaf, ond hefyd Lloegr. |
| Cyfnod | Mytholegol |
| Pobl bwysig | Manawydan, Pryderi, Rhiannon, Cigfa, Caswallon fab Beli, a Llwyd ap Cil Coed |
Mae Will Parker wedi awgrymu bod y gangen yn tynnu’n helaeth ar Ddiarddel y Déisi, hanes y llwyth Gwyddelig a ymsefydlodd yn ne-orllewin Cymru yn ystod yr Oesoedd Tywyll ac a sefydlodd Deyrnas Dyfed, yn ogystal â’r saga Wyddelig Cath Maige Mucrama, sy'n rhannu nifer o debygrwyddau strwythurol a thematig â Manawydan. Disgrifia fe'r drydedd gangen fel "chwedl sylfaenol tŷ brenhinol Cymbro-Gaelig Dyfed..."
Yn syth ar ôl y gangen hon mae chwedl Math fab Mathonwy, lle newidir y lleoliad o Ddyfed i Wynedd.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Tolstoy, Nikolai. The Oldest British Prose Literature: The Compilation of the Four Branches of the Mabinogi