Ynys Manaw

Gwlad Geltaidd ac ynys fwyaf Môr Iwerddon yw Ynys Manaw (Manaweg: Ellan Vannin) a chanddi statws tiriogaeth ddibynnol y Goron. Mae iddi arwynebedd o 572 km² (221 milltir sgwâr) a phoblogaeth o 84,497 (yn 2011). Bu farw Ned Maddrell, siaradwr cynhenid olaf y Fanaweg, yn 1974, ond mae'r iaith wedi cael ychydig o adfywiad yn ddiweddar. Yn ôl cyfrifiad 2011 mae 1,823 yn gallu siarad, darllen neu ysgrifennu'r iaith.

Ynys Manaw

Arwyddair	Whithersoever you throw it, it will stand
Math	Tiriogaethau dibynnol y Goron, gwladwriaeth
Prifddinas	Douglas
Poblogaeth	83,314
Sefydlwyd	10 Mai 1765 (Tiriogaethau dibynnol y Goron, Isle of Man Purchase Act 1765)
Anthem	Arrane Ashoonagh Vannin
Pennaeth llywodraeth	Howard Quayle
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Saesneg, Manaweg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	British Islands, cenhedloedd Celtaidd, Gogledd Ewrop
Gwlad	Ynys Manaw
Arwynebedd	572 km²
Cyfesurynnau	54.235°N 4.525°W
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Isle of Man Government
Corff deddfwriaethol	Tynwald
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Arglwydd Manaw
Pennaeth y wladwriaeth	Charles III
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Chief Minister of the Isle of Man
Pennaeth y Llywodraeth	Howard Quayle
Arian	punt sterling, Manx pound
Cyfartaledd plant	1.65
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Mae gan yr ynys hunanlywodraeth yn ddibynnol ar y Goron Brydeinig. Senedd yr ynys yw'r Tynwald, a sefydlwyd yn 979. Douglas yw'r brifddinas. Snaefell yw'r mynydd uchaf a'r unig fynydd go iawn, er bod sawl bryn ar yr ynys hefyd.

Hanes

Prif: Hanes Ynys Manaw

Gweler hefyd: Teyrnas Manaw a'r Ynysoedd

Lleoliad Ynys Manaw (yn goch)

Mae treftadaeth Ynys Manaw yn gyfuniad o ddylanwadau Celtaidd a Llychlynnaidd. Sefydlodd y Senedd Tynwald gan y Llychlynwyr a rheolwyd yr Ynys gan frenhinoedd Llychlynnaidd, Albanaidd a Seisnig yn yr Oesoedd Canol. Yna fe reolwyd yr Ynys gan Arglwyddi Manaw annibynnol o 1406 tan 1765, pan ddaeth o dan feddiant y Goron Brydeinig.

Iaith a diwylliant

Esiampl o arian Llywodraeth Ynys Manaw.

Gweler hefyd: Llenyddiaeth Fanaweg.

Gweler hefyd: Manaweg.

Trefi a phentrefi

Trefi swyddogol yr ynys yw:

• Castletown Balley Chashtal
• Douglas (prifddinas) Doolish
• Peel Purt ny hInshey
• Ramsey Rhumsaa

Ardaloedd swyddogol yr ynys yw:

• Onchan Kione Droghad
• Michael Mael

Y pentrefi swyddogol yw:

• Laxey Laksaa
• Port St. Mary Purt le Moirrey
• Port Erin Purt Çhiarn

Poblogaeth

Mae poblogaeth yr ynys wedi tyfu'n weddol gyson, mae hyn i'w weld o'r ffigyrau ar y cyfrifiad. Mae'r poblogaeth wedi dwblu rhwng 1821 a 2006.

Poblogaeth Ynys Manaw yn ôl cyfrifiadau
1821	27/28 Mai	40,081
1831	29/30 Mai	41,000
1841	6/7 Mehefin	47,975
1851	30/31 Mawrth	52,387
1861	7/8 Ebrill	52,469
1871	2/3 Ebrill	54,042
1881	3/4 Ebrill	53,558
1891	5/6 Ebrill	55,608
1901	31/1 Mawrth/Ebrill	54,752
1911	2/3 Ebrill	52,016
1921	19/20 Mehefin	60,284
1931	26/27 Ebrill	49,308
1939	Amcangyfrif	52,029
1951	8/9 Ebrill	55,253
1961	23/24 Ebrill	48,133
1966	24/25 Ebrill	50,423
1971	25/26 Ebrill	54,581
1976	4/5 Ebrill	61,723
1981	5/6 Ebrill	66,101
1986	6/7 Ebrill	66,060
1991	14/15 Ebrill	71,267
1996	14/15 Ebrill	74,680
2001		76,315
2006	23 Ebrill	80,058
2011	27/28 Mawrth	84,497