Mapuche
Un o bobloedd brodorol De America yw'r Mapuche neu Mapunche; fe'i gelwir hefyd yn Arawcaniaid, ond nid ydynt yn hoffi'r enw yma. Ceir eu tiriogaethau yng nghanolbarth a de Tsile a de-orllewin yr Ariannin. Yn ôl cyfrifiad 2002, roedd 604,349 ohonynt yn Tsile, ac mae tua 300,000 yn yr Ariannin. Yn y dinasoedd mae llawer ohonynt yn byw erbyn hyn. Mae tua 440,000 ohonynt yn siarad yr iaith Mapudungun.
.jpg) | |
| Enghraifft o'r canlynol | pobloedd brodorol  |
|---|---|
| Math | Q118688981 |
| Poblogaeth | 1,500,000, 250,009, 1,745,147 |
| Gwladwriaeth | yr Ariannin, Tsile |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Bu'r Mapuche oedd yn byw rhwng afonydd Biobío a Toltén yn ymladd yn erbyn y Sbaenwyr am tua 300 mlynedd, gydag ysbeidiau o heddwch. Dim ond wedi i Tsile a'r Ariannin ddod yn wledydd annibynnol y goresgynnwyd eu tiroedd a'i gyrru i warchodfeydd.
Rhwng y 17g a rhan gyntaf y 19g, ymledodd y Mapuche tua'r dwyrain a llyncasant nifer o bobloedd eraill megis y Tehuelche, a fabwysiadodd iaith ac arferion y Mapuche.