Merlyn Ynys Wair
Crewyd y Merlyn Ynys Wair ym 1928 ar Ynys Wair. Penderfynodd Martin Coles Harman, perchennog yr ynys i ddod â 34 Merlyn Fforest Newydd benywaidd ac ym 1930, un staliwn Merlyn mynydd Cymreig. Bu farw y staliwn ar ôl 2 flwyddyn, ond goroesodd merlyn gwrywaidd ifanc, a ffynnodd y brîd.[1]
Oherwydd eu ffyniant, allforiwyd tua 50 i’r tir mawr yn y 30au. Ym 1980 allforiodd y cyfan, y mwyafrif i Gernyw. Mewnforiwyd sawl staliwn newydd i’r ym 1955.[1]
Ffurfiwyd Cymdeithas Brîd y Merlyn Ynys Wair ym 1984, a penderfynwyd dod â nifer ohonynt yn ôl i’r ynys.