Mudiad o fewn Eglwys Loegr yn y 19g oedd Mudiad Rhydychen. Fe'i enwir felly oherwydd bod y rhan fwyaf o'i gefnogwyr gwreiddiol yn gysylltiedig â Phrifysgol Rhydychen. Roeddent o blaid adfer rhai traddodiadau Cristnogol hŷn yn litwrgi a diwinyddiaeth Anglicanaidd. Chwaraeodd y mudiad ran bwysig wrth lunio egwyddorion Anglo-Gatholigiaeth.

Mudiad Rhydychen
Coleg Keble, Rhydychen
Enghraifft o'r canlynolmudiad crefyddol Edit this on Wikidata
MathAnglo-Gatholigiaeth Edit this on Wikidata
GwladwriaethTeyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon Edit this on Wikidata

Cafodd y mudiad yr enw Tractariaeth hefyd, ar ôl ei gyfres o 90 o draethodynnau gan awduron amrywiol, Tracts for the Times, a gyhoeddwyd rhwng 1833 a 1841. Galwyd cefnogwyr y mudiad hefyd yn "Newmanites" (cyn 1845) a "Puseyites" (ar ôl 1845), ar ôl John Henry Newman (1801–1890) ac Edward Bouverie Pusey, dau o'r Dractariaid mwyaf blaenllaw. Roedd John Keble (1792–1866), yn gyfrannwr pwysig arall i'r gyfres. Enwyd Coleg Keble, Rhydychen, a sefydlwyd ym 1870, ar ôl John Keble.[1]

Erbyn y 1840au penderfynodd nifer o gefnogwyr y mudiad fod yr Eglwys Anglicanaidd y tu hwnt i'w hadfer, a throson nhw i'r Eglwys Gatholig Rufeinig. Y mwyaf nodedig o'r rhain oedd Newman ym 1845. Cafodd y mudiad ddylanwad mawr ar Anglicaniaeth.[2]

Cyfeiriadau

golygu
  1. Samuel Wilberforce (1868). "The Resurrections of the Truth: A Sermon, preached in the Church of Saint Mary the Virgin, Oxford, on Saint Mark's Day, April 25, 1868, being the Day of Laying the First Stone of Keble College" (yn Saesneg).
  2. Walsh, Walter (1899). The Secret History of the Oxford Movement (yn Saesneg) (arg. 5th). London Church Association.

Llenyddiaeth

golygu
  • A. Tudno Williams, Mudiad Rhydychen a Chymru (Gwasg Gee, 1983)