Ogof-demlau Bwdhaidd, Tsieineaidd ger dinas Datong yn nhalaith Shanxi yw Ogofâu Yungang (Tsieineeg: 雲岡石窟), a elwid gynt yn Ogofâu Wuzhoushan. Maent yn enghreifftiau gwych o bensaernïaeth oddi fewn i greigiau ac yn un o dri safle cerfluniol Bwdhaidd hynafol enwocaf Tsieina. Y lleill yw Longmen a Mogao. Mae llawer o'r cerfluniau wedi'u hail-greu drwy ddefnyddio nifer o argraffwyr-3D, dan ofal Zhirong Li a Changyu Diao (Sefydliad Ymchwil Treftadaeth Ddiwylliannol, Prifysgol Zhejiang (浙江大学, Zhèjiāng Dàxué).

Ogofâu Yungang
Mathgroto Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirShanxi Edit this on Wikidata
GwladBaner Tsieina Tsieina
Arwynebedd348.75 ha, 846.81 ha Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau40.1097°N 113.1222°E Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethMajor Historical and Cultural Site Protected at the National Level, Safle Treftadaeth y Byd Edit this on Wikidata
Manylion

Mae'r ddinas wedi'i lleoli 16 km i'r gorllewin o ddinas Datong, yn nyffryn afon Shi Li ar waelod mynyddoedd Wuzhou Shan. Mae'n enghraifft rhagorol o'r cerfiadau cerrig Tsieineaidd o'r 5g a'r 6g. Ceir 53 o ogofâu mawr, ynghyd â 51,000 o gilfachau sy'n gartref i'r un nifer o gerfluniau Bwdha. Hefyd, mae yna oddeutu 1,100 o ogofâu bach. Mae caer o oes Brenhinllin Ming yn dal i oroesi ar ben y clogwyn sy'n gartref i Ogofâu Yunga.[1]

Cloddiwyd yr ogofâu yn wyneb deheuol clogwyn tywodfaen tua 2,600 troedfedd o hyd a 30 i 60 troedfedd o uchder. Yn 2001, gwnaed Ogofâu Yungang yn Safle Treftadaeth y Byd UNESCO. Mae UNESCO'n ystyried bod Ogofâu Yungang yn "gampwaith o gelf-ogof Bwdhaidd, Tsieineaidd gynnar ac yn cynrychioli asiad llwyddiannus rhwng celf symbolaidd grefyddol Bwdhaidd o Asia ar y naill law, a thraddodiadau diwylliannol.

Ar ôl dirywiad Brenhinllin Jin (266–420), daeth rhannau gogleddol China o dan reolaeth Gogledd Wei a reolwyd gan Tuoba. Fe wnaethant ddinas Pingcheng (平城), a elwir bellach yn Datong (大同), yn brifddinas iddynt. Oherwydd hyn, gwelodd Pingcheng gynnydd mewn gwaith adeiladu. Mabwysiadodd y Gogledd Wei Fwdhaeth yn gynnar fel eu crefydd wladol. Cyrhaeddodd Bwdhaeth y lleoliad hwn trwy deithio ar rhan ogleddol Ffordd y Sidan, y llwybr mwyaf gogleddol o tua 2,600 cilomedr o hyd, a gysylltodd brifddinas Tsieineaidd hynafol Xi'an i'r gorllewin dros Fwlch Wushao Ling â Wuwei ac a ddaeth i'r amlwg yn Kashgar cyn cysylltu i Parthia hynafol.[2]

Parhaodd y gwaith ar y cyfnod cyntaf hwn o gerfio tan y flwyddyn 465 OC, a gelwir yr ogofâu bellach yn ogofâu 16 – 20. Dechreuodd ail gyfnod o adeiladu tua'r flwyddyn 471 OC, a pharhaodd tan 494 OC, adeiladwyd y parau o ogofâul 5/6, 7/8, a 9/10 yn ogystal ag ogofâu 11, 12, ac mae'n debyg 13 o dan yr oruchwyliaeth a chefnogaeth y llys ymerodrol. Daeth y nawdd ymerodrol i ben 494 OC gyda symud llys Wei i brifddinas newydd Luoyang. Daeth yr holl ogofâu eraill i'r amlwg o dan nawdd preifat mewn trydydd cyfnod adeiladu, a barhaodd tan 525, pan ddaeth y gwaith adeiladu i ben yn derfynol, oherwydd gwrthryfeloedd yn yr ardal.

Gwaith cynnal a chadwraeth

golygu

Ers diwedd y gwaith, mae tywodfaen yr ogofâu wedi bod yn agored i dywydd caled. Mae llawer o'r ogofâu yn agored i'r awyr agored, ac felly maent yn agored i wahanol fathau o lygredd a dirywiad. Ymhlith y bygythiadau y mae: llwch a llygredd aer a chwythir gan y gwynt o ddinas ddiwydiannol Datong, ynghyd â llwch o fwyngloddiau a phriffyrdd ger y safle. Mae'r safle hefyd yn agos at Anialwch Gobi, y gall ei stormydd gyfrannu at ddadfeiliad y cerfluniau. Felly yn ystod y canrifoedd i ddod gwelwyd sawl ymgais i ddiogelu'r ogofâu ac atgyweirio difrod parhaus. Yn ystod Brenhinllin Liao gwelwyd yr ogofâu yn adnewyddu rhywfaint o gerfluniau ac yn adeiladu "10 temlau Yungang" rhwng 1049 a 1060, a oedd i fod i amddiffyn y prif ogofâu. Fodd bynnag, cawsant eu dinistrio eto union 60 mlynedd yn ddiweddarach mewn tân.[3]

Yn ystod Ebrill a Mai 1991, cynhaliodd personél Caltech arbrofion mesur llygredd aer yn y Ogofâu Yungang. Canfuwyd mai llwch mwynol neu ronynnau carbon oedd bron pob un o'r deunydd yn yr awyr, gan ganiatáu canolbwyntio sylw ar ffynonellau'r rhain. Codwyd yr adeiladau pren a oedd yn bodoli o flaen ogofâu 5 a 6 ym 1621, yn ystod Brenhinllin Qing cynnar. Ers y 1950au, mae craciau yn y tywodfaen wedi cael eu selio gan growtio, a phlanwyd coed mewn ymdrech i leihau’r hindreulio oherwydd stormydd tywod.[3][4]

Ogof 6

golygu

Ogof 6 yw un o'r cyfoethocaf o safleoedd Yungang. Fe'i hadeiladwyd rh od yn agored i dywydd caled. Mae llawer o'r ogofâu yn agored i'r awyr agored, ac felly maent yn agored i wahanol fathau o lygredd a dirywiad. Ymhlith y bygythiadau y mae: llwch a llygredd aer sy'n cael ei chwythu gan y gwynt o ddinas ddiwydiannol Datong, yn ogystal â llwch o fwyngloddiau a phriffyrdd ger y safle. Mae'r safle hefyd yn agos at Anialwch Gobi, y gall ei stormydd gyfrannu at ddadfeiliad y cerfluniau.

Felly dros y canrifoedd gwelwyd sawl ymgais i ddiogelu'r ogofâu ac atgyweirio difrod parhaus. Yn ystod Brenhinllin Liao gwelodd yr ogofâu rywfaint o adnewyddu cerfluniau ac adeiladwyd y "10 teml Yungang" rhwng 1049 a 1060, a oedd i fod i amddiffyn y prif ogofâu. Fodd bynnag, cawsant eu dinistrio union 60 mlynedd yn ddiweddarach mewn tân. Codwyd yr adeiladau pren a oedd yn bodoli o flaen ogofâu 5 a 6 ym 1621, yn ystod Brenhinllin Qing cynnar. Ers y 1950au, mae craciau yn y tywodfaen wedi cael eu selio gan growtio, a phlanwyd coed mewn ymdrech i leihau’r hindreulio oherwydd stormydd tywod.

Darllen pellach

golygu

Caswell, James O. (1988). "Written and Unwritten: A New History of the Buddhist Caves at Yungang". Vancouver: University of British Columbia Press Vancouver: 225. Leidy, Denise Patry & Strahan, Donna (2010). Wisdom embodied: Chinese Buddhist and Daoist sculpture in the Metropolitan Museum of Art. New York: The Metropolitan Museum of Art. ISBN 9781588393999.

Dolennau allanol

golygu
 
Comin Wikimedia
Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

Cyfeiriadau

golygu
  1. "Yungang Grottoes". UNESCO. Cyrchwyd 2007-09-06.
  2. [1] Silk Road, North China, C.Michael Hogan, the Megalithic Portal, gol. A. Burnham, 2007]
  3. 3.0 3.1 Salmon, Lynn G.; Christoforou, Christos S.; Cass, Glen R. (1994). "Airborne Pollutants in the Buddhist Cave Temples at the Yungang Grottoes, China" (yn en). Environmental Science & Technology 28 (5): 805–811. doi:10.1021/es00054a010. PMID 22191820.
  4. adroddiad gan fwrdd ymgynghorol UNESCO