Pavlo Tychyna
Bardd Wcreinaidd yn yr iaith Wcreineg a gwleidydd Sofietaidd oedd Pavlo Tychyna (Wcreineg: Павло Тичина; 27 Ionawr [15 Ionawr yn yr Hen Ddull] 1891 – 16 Medi 1967).[1][2]
| Pavlo Tychyna | |
|---|---|
 Pavlo Tychyna ym 1924. | |
| Ganwyd | Павел Григорьевич Тычинин  11 Ionawr 1891 (yn y Calendr Iwliaidd) Pisky |
| Bu farw | 16 Medi 1967 Kyiv |
| Dinasyddiaeth | Ymerodraeth Rwsia, Yr Undeb Sofietaidd |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | ysgrifennwr, bardd, cyfieithydd, gohebydd gyda'i farn annibynnol, ysgolhaig llenyddol, gwleidydd |
| Swydd | Chairman of the Verkhovna Rada, aelod o Sofiet Goruchaf yr Undeb Sofietaidd |
| Arddull | pennill, barddoniaeth naratif, sketch story, stori fer |
| Plaid Wleidyddol | Plaid Gomiwnyddol yr Undeb Sofietaidd |
| Gwobr/au | Arwr y Llafur Sosialaidd, Urdd Lenin, Urdd Lenin, Urdd Lenin, Urdd Lenin, Urdd Lenin, Urdd Baner Coch y Llafur, Urdd Baner Coch y Llafur, Gwobr Wladol Stalin, Gwobr Genedlaethol Shevchenko, Medal "Am Waith Arbennig yn Rhtfel Mawr Gwladgarol 1941–1945" |
| llofnod | |
 | |
Ganed ym mhentref Pisky, swydd Kozelets, yn rhanbarth Chernihiv, Ymerodraeth Rwsia. Derbyniodd ei addysg elfennol yn y cartref cyn iddo fynychu'r ysgol zemstvo leol. Symudodd i ddinas Chernihiv ym 1900, ac yno canai mewn côr y mynachlog.[2] Mae ei gerdd gynharaf, "Synie nebo zakrylosia", yn dyddio o 1906. Y gerdd gyntaf ganddo a gyhoeddwyd oedd "Vy znaiete, iak lypa shelestyt'?" a ymddangosodd yn y cylchgrawn Literaturno-naukovyi vistnyk ym 1912. Wedi iddo raddio o Goleg Diwinyddol Chernihiv ym 1913, astudiodd yng Ngholeg Masnachol Kyiv o 1913 i 1917. Tra'r oedd yn fyfyriwr yn Kyiv, gweithiodd Tychyna i griwiau golygyddol y papur newydd Rada a'r cylchgrawn addysg Svitlo. Daeth i'r amlwg fel prif fardd yr iaith Wcreineg yn ystod cyfnod cynnar Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd (GSS) yr Wcráin. Cyflwynai arddull newydd o farddoniaeth o'r enw kliarnetyzm ("clarinetiaeth") gyda'i gasgliad cyntaf o gerddi, Soniashni kliarnety (1918). Cafodd ragor o lwyddiant gyda'r cyfrolau Zamist’ sonetiv i oktav (1920), Pluh (1920), V kosmichnomu orkestri (1921), a Viter z Ukraïny (1924).[3]
Symudodd Tychyna i Kharkiv ym 1923 ac ymunodd â'r cylch llenyddol proletaraidd Hart, a sefydlwyd yno gan Vasyl Blakytny. Cyfranodd yn y cyfnod hwn at y cyfnodolyn misol Chervonyi shliakh.[2] Ym 1927, ymochrodd â charfan arall o lenorion yn Kharkiv o'r enw Vaplite a oedd yn edmygu llên Gorllewin Ewrop ac yn dadlau dros ffurfio traddodiad annibynnol newydd o lenyddiaeth Wcreineg. O ganlyniad i'w aelodaeth yn Vaplite, a'i gerdd "Chystyla maty kartopliu", cyhuddwyd Tychyna o "genedlaetholdeb bwrdeisaidd" gan yr awdurdodau comiwnyddol. Ildiodd Tychyna i bwysau'r llywodraeth wedi iddo gael ei dderbyn i Academi Gwyddorau GSS yr Wcráin ym 1929, ac ysgrifennodd farddoniaeth yn arddull Realaeth Sosialaidd, ideoleg swyddogol y Blaid Gomiwnyddol. Ymddengys cerddi o'r fath, yn clodfori'r drefn Stalinaidd, yn ei gasgliadau Chernihiv (1931), Partiia vede (1934), Chuttia iedynoï rodyny (1938; a enillodd iddo Wobr Lenyddol Stalin ym 1941), Pisnia molodosti (1938), a Stal’ i nizhnist’ (1941).[3]
Gwasanaethodd Tychyna yn ddirprwy i Sofiet Goruchaf GSS yr Wcráin am 29 mlynedd, o 1938 hyd at ei farwolaeth, ac yn ddirprwy i Sofiet Goruchaf yr Undeb Sofietaidd o 1946 hyd at ei farwolaeth. Daliodd swyddi cadeirydd Sofiet Goruchaf GSS yr Wcráin o 1953 i 1959, cyfarwyddwr Athrofa Lenyddol Academi Gwyddorau GSS yr Wcráin o 1936 i 1939 ac o 1941 i 1943, a gweinidog addysg GSS yr Wcráin o 1943 i 1948.[3]
Yn ystod yr Ail Ryfel Byd, mynegai Tychyna ysbryd rhyfelgar a gwladgarol yn ei gasgliadau My idemo na bii (1941), Peremahat’ i zhyt’ (1942), Tebe my znyshchym—chort z toboiu (1942), a Den’ nastane (1943). Cyhoeddodd 11 gyfrol arall o farddoniaeth o ddiwedd y rhyfel hyd at ei farwolaeth, yn canu mawl y Blaid Gomiwnyddol, yr arweinydd Sofietaidd Nikita Khrushchev, ac arwyr y mudiad sosialaidd. Er gwaethaf yr ymgyrch i ddad-Stalineiddio'r Undeb Sofietaidd, glynodd Tychyna at dueddiadau uniongred yr awdurdodau ac ymosododd ar y shistdesiatnyky, mudiad arbrofol o lenorion Wcreinaidd yn niwedd y 1950au a dechrau'r 1960au. Erbyn diwedd ei oes, roedd barddoniaeth Tychyna yn hen ffasiwn ac yn ymddangos weithiau fel hunan-barodi. Bu farw Pavlo Tychyna yn Kyiv yn 76 oed. Cyhoeddwyd rhagor o'i gerddi wedi iddo farw, yn y casgliadau Virshi (1968) a V sertsi moïm (1970).[3]
Llyfryddiaeth golygu
- Soniashni kliarnety (1918).
- Zamist’ sonetiv i oktav (1920).
- Pluh (1920).
- V kosmichnomu orkestri (1921).
- Viter z Ukraïny (1924).
- Chernihiv (1931).
- Partiia vede (1934).
- Chuttia iedynoï rodyny (1938).
- Pisnia molodosti (1938).
- Stal’ i nizhnist’ (1941).
- My idemo na bii (1941).
- Peremahat’ i zhyt’ (1942).
- Tebe my znyshchym—chort z toboiu (1942).
- Den’ nastane (1943).
- Zhyvy, zhyvy, krasuisia (1949).
- I rosty, i diiaty (1949).
- Mohutnist’ nam dana (1953).
- Na Pereiaslavs’kii radi (1954).
- My svidomist’ liudstva (1957).
- Druzhboiu my zdruzheni (1958).
- Do molodi mii chystyi holos (1959).
- Bat’kivshchyni mohutnii (1960).
- Zrostai, prechudovyi svite (1960).
- Komunizmu dali vydni (1961).
- Topoli arfy hnut’ (1963).
- Virshi (1968).
- V sertsi moïm (1970).
Cyfeiriadau golygu
- ↑ (Saesneg) George G. Grabowicz, "Pavlo Tychyna" yn European Writers: The Twentieth Century, cyfrol 10, golygwyd gan George Stade (Efrog Newydd: Charles Scribner's Sons, 1990), tt. 1651–76. Adalwyd ar wefan Cymdeithas Wyddonol Shevchenko ar 28 Rhagfyr 2020.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Ivan Katchanovski, Zenon E. Kohut, Bohdan Y. Nebesio, a Myroslav Yurkevich, Historical Dictionary of Ukraine, ail argraffiad (Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, 2013), tt. 643–4.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 (Saesneg) Ivan Koshelivets, "Tychyna, Pavlo" yn Encyclopedia of Ukraine, cyfrol 3 (1993). Adalwyd ar Internet Encyclopedia of Ukraine ar 28 Rhagfyr 2020.