Rhiwlas, Llandderfel

plasty yng Nghwynedd

Ystâd tua 1 km (0.62 mi) yw Rhiwlas, sydd i'r gogledd o dref y Bala, Gwynedd. Bu ym meddiant y teulu Price ers dros bedair canrif. Dymchwelwyd Neuadd Rhiwlas, a godwyd yng nghyfnod y Rhaglywiaeth (Regency) yn y 1950au a chodwyd tŷ llai a ddyluniwyd gan Clough Williams-Ellis yn ei le. Fodd bynnag, mae llawer o adeiladau'r stad wedi parhau, ac maent yn adeiladau rhestredig, ac chofrestrwyd gerddi'r neuadd a'r parc (a dirluniwyd gan William Emes), fel Gradd II ar Gofrestr Cadw/ICOMOS o Barciau a Gerddi o Ddiddordeb Hanesyddol Arbennig yng Nghymru.

Rhiwlas
Mathplasty Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1950s Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirGwynedd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau52.9201°N 3.5981°W Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethparc rhestredig neu ardd restredig Gradd II Edit this on Wikidata
Manylion

Hanes a phensaernïaeth

golygu

Fel nodwyd, mae'r teulu Price wedi bod yn berchen ar ystâd y Rhiwlas ers o leiaf y 1540au.[1][2] Roedd Richard John Lloyd Price (1843–1923) yn fabolgampwr nodedig, ac ef a gynhaliodd ymryson cŵn defaid cyntaf gwledydd Prydain yn Rhiwlas yn 1873.[3] Bu farw Robin Price, y 15fed cenhedlaeth o’i deulu i ffermio yn Rhiwlas, yn 2016. Mae'r ystâd yn parhau i fod yn eiddo preifat i'r teulu Price.[4]

Adeilad mawr a godwyd ym 1809 oedd Neuadd Rhiwlas ac fe'i disgrifir gan CBHC fel un "tri llawr a chastellog gyda thyredau", tra bod Cadw'n ei ystyried yn "blasty crwydrol enfawr". Nid yw'r pensaer yn hysbys. Gwnaeth Thomas Rickman rywfaint o waith ar y stâd ar adeg, gan gynnwys y porth, ond nid yw Pevsner yn priodoli’r tŷ iddo.[5] Dymchwelwyd y neuadd yn 1954, ar ôl iddi gael ei haddasu yn ystod y rhyfel a dioddef o lwydni a phydredd sych. Mae’r Neuadd newydd a ddyluniwyd gan Clough Williams-Ellis, yn cael ei ystyried gan Richard Haslam, Julian Orbach ac Adam Voelcker, yn 2009 yng nghyfres Pevsner Buildings of Wales, ymhlith ei waith gorau.[5]

Cynlluniwyd y gerddi gan William Emes ac maent wedi’u dynodi’n Radd II ar Gofrestr Cadw/ICOMOS o Barciau a Gerddi o Ddiddordeb Hanesyddol Arbennig yng Nghymru.

Mae nifer o adeiladau ystad hanesyddol wedi goroesi ac wedi'u rhestru, i gyd yn Radd II. Mae'r rhain yn cynnwys y pantri hela, y tŷ rhew, y stablau castellog, y prif borth a muriau'r stad.

 
Y Porth i Neuadd Rhiwlas, a gynlluniwyd gan Thomas Rickman ac a godwyd yn 1813
Y Porth i Neuadd Rhiwlas, a gynlluniwyd gan Thomas Rickman ac a godwyd yn 1813 

Cyfeiriadau

golygu
  1. Owen, Robert. "Price family, of Rhiwlas, in the parish of Llanfor, Meirionethshire". Dictionary of Welsh Biography. Cyrchwyd 24 February 2023.
  2. "Price family, of Rhiwlas". National Library of Wales. Cyrchwyd 24 February 2023.
  3. "Historic Landscape Characterisation – Bala and Llyn Tegid Historical Themes". Gwynedd Archaeological Trust. Cyrchwyd 24 February 2023.
  4. Forgrave, Andrew (14 March 2016). "Rhiwlas estate owner Robin Price dies aged 69". North Wales Live. Cyrchwyd 24 February 2023.
  5. 5.0 5.1 Haslam, Orbach & Voelcker 2009, tt. 654–655.